Το θέαμα αποτελεί ένα μέρος αλλά και την συνολική έκβαση ενός κόσμου που δεν έχει χρόνο να θυμηθεί και να συλλογιστεί.

Η επιβεβαίωση των επιλογών των υπαρχουσών τρόπων παράγωγης αλλά και  η συνέχεια της διαδικασίας της διαμέλισης του λόγου, συναντάται με την οργάνωση του φαίνεσθαι, όπου η γλωσσά που μιλεί, είναι η επίσημη γλωσσά των διαχωρισμών.

Το Θέαμα ταυτόχρονα εμπεριέχει υποκείμενο και όχι, είναι συγκεντρωτικό με τη μορφή της «πολιτιστικής βιομηχανίας» ή ένα συνολικό κοινωνικό μόρφωμα που χαρακτηρίζεται από τη διαμεσολάβηση εικόνων.

Ως συνολικότερη διαδικασία, δεν είναι αυτονομημένη από το τρόπο του είναι της παραγωγης, και ως αναπαραγωγης των σημειων εξουσιας ,είναι η στιγμη που μας διακατεχει αφου μεσα από το θεαμα αναδυεται το πραγματικο και μεσα από το πραγματικο το θεαμα. Το υποκείμενο ως βούληση, χάνεται «καθώς μέσα από τη διαμεσολάβηση της ολοκληρωτικής κοινωνίας η οποία διαπερνά όλες τις σχέσεις και τις παρορμήσεις, οι άνθρωποι μετατρέπονται  εναντίον σε αυτό που το όποιο είχε στραφεί ο νομός της εξέλιξης της κοινωνίας, αυτής της αρχής του εαυτου, μεσω της απομονωσης στην καταναγκαστικη διευθυνομενη συλλογικότητα».

Η διαφορετικότητα προσεγγίζεται, μέσω της προσομοίωσης με την κοινά αποδεκτή εικόνα του όμοιου. Αυτού του είδους η ατομικότητα πρέπει να καταταχτεί μέσα σε ρόλους, πρότυπα που όσο είναι γυμνά από περιεχόμενο τόσο τροφοδοτείται από ένα σύστημα νοημάτων, που τα τελευταία τρέφονται μέσα από τον εαυτό τους.

Το Έτερο και το Ταυτό χάνονται μέσα από την καταναλωση εικονων. Οι συγχρονοι ηρωες, τα «πλαστικα μοντελα» και οι «superstars» εντασονται μεσα σε συγκεγκριμενα πλαισια  όπου η διαφορετικοτητα σηματοδοτειται με το ειδος των μαλλιων ή τα ρουχα. Σημασια δεν έχει το είναι αλλα το φαινεσθαι…

Ακομα και η πολιτικη  δεν καθοριζεται από την «ιδεολογια» αλλα από ένα ειδικο επιτελειο που θα κρινει ποια θα είναι η καταλληλη εικονα για να πουλησει ο εκαστοτε υποψηφιος στο κοινο του. Ο κοσμος από το είναι πέρασε στο εχειν και απο το εχειν στο φαινεσθαι.

Το θεαμα είναι ο θεματοφυλακας αυτου του κοσμου, όπου τα παντα ακολουθουν την τροχια της σημερινης παραγωγής , αυτη του καταρκεματισμου και της εξειδικευσης.
Το θεαμα δεν είναι απλως ένα «συνολο εικονων αλλα μια κοινωνικη σχεση διαμεσολαβημενη από εικονες».

Ο θεαμα φανερωνει την αρχεγονη σημασια της θυσιας,αυτης της παραιτησης από το ολικο για το μερικο. Αρκει να καταναλωσεις αποσπασματικα τα προτυπα και να αντιλαμβανεσαι το γιγνεσθαι ως ένα θρυμματισμενο καθρευτη. Σημασια εχουν τα θρυψαλλα που σχηματιζονται από τις εικονες,ενας καταρκεματισμενος ψευδοκοσμος  κάθε φορα, που η αφοσιωση του μεσα σε αυτόν, εγκειται στη λατρεια του εμπορευματος.

Τα προτυπα μεσα στη κοινωνία του θεαματος απαιτουν μια  καθολικη βια ανναμεσα στις κοινωνικες σχεσεις, όπου το ωραιο και ασχημο χαρακτηριζονται από σχεσεις πλαστικου και σιλικονης. Το θεαμα αντικατοπτριζει ένα κόσμο από εικονες που αποσπαστηκαν από κάθε πλευρα της ζωης. Ακομα και όταν ενωνονται αυτές οι εικονες παραμενουν διαχωρισμενες.

Το ιδιο το βιωμα γίνεται ολο και πιο φτωχο όταν εξελισσεται και γίνεται «ολο πιο περιπλοκος και εκλεπτυσμενος ο οικονομικος και ο επιστημονικος μηχανισμος στις λειτουργικες του αναγκες το οποιο συστημα παραγωγης έχει προ πολλου προσαρμοσει το σωμα». Το βιωμα χανεται κατω από τα φωτα των διαφημισεων και «λαμπερων αστερων» στο φως της τηλεορασης και στις διασπαρτες ταμπελες στην πολη.

Η ταυτοτητα μορφοποιηται μεσα από ιδιαιτερες κατηγοριες που έχει συγκροτησει το υποκειμενο ως Εγω. Οι επιλογες απότελουν συναρτησεις πεδιων επιτρεπομενων και μη συμπεριφορων που ταυτιζουν το υποκειμενο και το αντικειμενο. Η εκαστοτε αποσπασματικη θεωρημενη πραγματικοτητα, που καθοριζει τα ενδεχομενα πεδια συμπεριφορων, δεν μπορει να συγκροτηθει ως ενότητα-ταυτότητα εντος της.

Το υποκειμενο αλλιως οφείλει να είναι στο χώρο εργασίας, αλλιώς στο χώρο διασκέδασης και αλλιώς μέσα στον «οίκο». Η ιδία η ζωή στις σύγχρονες πόλεις είναι Ειδομένη ως μακρινή αναπαράσταση, και απόμακρη από κάθε βίωμα ώστε αυτό να έχει αποτέλεσμα το υποκείμενο να καθίσταται θεατής όπου «όσο αναγνωρίζει τον εαυτό του όντος των κυριάρχων εικόνων της ανάγκης τόσο λιγότερο κατανοεί δική του ύπαρξη και επιθυμία».

Οι πράξεις του δεν του ανήκουν  καθώς η εξωτερικότερα του θεάματος, σε σχέση με τον δρώντα άνθρωπο είναι εμφανής, από το γεγονος ότι οι ίδιες του χειρονομιες δεν ανήκουν σε αυτόν ,αλλά σε κάποιον άλλο που τις αναπαριστά. Ιδου γιατί ο θεατής δεν αισθάνεται σε κανένα μέρος στο στοιχειό του, διότι το θέαμα είναι παντού.

Το lifestyle είναι απλώς μια έκφραση της κοινωνίας της θεάματος χειραγώγηση της επιθυμίας και της αντίληψης μέσα σε ένα πέπλο φαινομενικότητας ,απαιτεί την αναίρεση της κριτικής σκέψης. Ανάμεσα στις διαφορές μόδες δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά, παρά ως εξωτερικότητες, ενώ οι ομοιότητα τους στα σημεία αποτελείται από τους ιδίους εννοιολογικούς πυρήνες.

Το θέαμα είναι αυτή η θύελλα που οδηγεί στην διαχωρισμένη, από το Όλο, αντίληψη του είναι, που επιτρέπει μόνο την ταύτιση με τα αντικείμενα και τις εικόνες τους ώστε να δικαιολογεί τις υπάρχουσες σχέσεις εξουσίας και παράγωγης με τον καλύτερο τρόπο. Το κεφάλαιο υπό μια άλλη μορφή είναι το κεφάλαιο σε τέτοιο βαθμό συσσώρευσης ώστε να μετατρέπεται σε εικόνα, η συνεχεία ως διαδικασία του φετιχισμού του εμπορεύματος.

Το θέαμα όμως ,είναι επίσης η διαλεκτική της φαινομενικότητας εκφραζόμενη υλικά. Η ιδία η πόλη οφείλει να δομηθεί με τις ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας και να συντηρεί το γενικευμένο ψεύδος , ως μέσο συντήρησης της καταπιεστικής ολότητας. Πρέπει να χωριστεί σε ζώνες ,όπου θα εκφραστούν οι θρυμματισμένοι κόσμοι. Τα κέντρα διασκέδασης, οι ναοί της κατανάλωσης ,στήνονται παντού ώστε να διαχέουν τη λογική της καταναγκαστικής προσαρμογής, την υποτέλεια στο εμπόρευμα. Δίχως την καπιταλιστική εμπορευματική παράγωγη, η κυριαρχία της φαινομενικότητας θα είχε άλλη μορφή αφού θα ήταν και αλλιώς δομημένοι οι οροί εξουσίας.

Το εμπόρευμα και οι εικόνες που παράγει, είναι ο θεμέλιος λίθος αυτού του πολιτισμού, και ο σημερινός άνθρωπος ο σκλάβος του.

Η ελληνική κοινωνία είναι στο σύνολό της σχεδόν, μια πολύ συντηρητική και καταπιεστική κοινωνία, με λίγες μόνο ελευθεριακές οάσεις.

Ουσιαστικά στην ελληνική κοινωνία διεξάγεται ακόμα ένας υπόγειος εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των συντηρητικών και των συμφερόντων τους (ιερατείο, πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο, πατερναλιστικές οικογένειες, μηχανισμοί εξουσίας, “νοικοκυραίοι” κλπ) και από την άλλη μεριά οι μικρές αριθμητικά προοδευτικές δυνάμεις (των νέων, των κοινωνικών μειονοτήτων, των ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης κλπ). Και ο πόλεμος αυτός δεν ταυτίζεται απόλυτα με τον “ταξικό πόλεμο” γιατί η κλίμακα συντηρητικός-προοδευτικός αν και έχει ειδικές σχέσεις δεν υπακούει στα ταξικά στεγανά. Η κοινωνική σύγκρουση είναι βεβαίως αναγκαία και θεμιτή σε κάθε επίπεδο ακόμα και αν χρειάζεται να πάρει ακραίες μορφές . Ωστόσο η σύγκρουση αυτή δεν μπορεί να είναι εξατομικευμένη. Δηλαδή δεν μπορεί ένας άνθρωπος μόνος του να τα βάλει με την αγριότητα των συντηρητικών, των κατεστημένων, με την βία των μηχανισμών εξουσίας, με την ευνουχιστική ηθική των ανέραστων με τις μαύρες ρόμπες κλπ. Η μορφή του πολέμου πρέπει να είναι μέσα από μαζικές δράσεις αυτόνομων ομάδων με στοχευμένες δράσεις. Ένα μόνο άτομο δύσκολα θα μπορέσει να αντέξει την επίθεση που εξαπολύουν οι συντηρητικές δυνάμεις με φλάμπουρα την βλακεία και την απαιδευσιά τους, ενάντια στον κάθε ελεύθερο άνθρωπο. Σε τέτοιες περιπτώσεις που κάποιος δεν βρίσκει την κοινωνική αλληλεγγύη, που δεν καταφέρνει να αναπτύξει μια μαχητική προσωπικότητα, που αναγκάζεται κάποιες φορές να σκύψει το κεφάλι και να συμβιβαστεί έχοντας επίγνωση της δουλείας του, σε αυτές τις περιπτώσεις του “μοναχικού μαχητή” λοιπόν η νίκη είναι δύσκολη. Συχνά ο ψυχικός πόνος έρχεται σαν συνέπεια. Αυτό που λέγεται συχνά ψυχική ασθένεια, ίσως είναι απλά μια προσωπική στρατηγική (πιθανός απέλπιδα) για την αντιμετώπιση της σκληρής πραγματικότητας των εξουσιών και των μαζών τους. Ίσως όμως να είναι και μια μορφή νίκης.

Γιατί είναι καλύτερα να είσαι “φυσιολογικός” μέσα σε μια άρρωστη κοινωνία; Γιατί είναι καλύτερα από έναν σχιζοφρενή ένας καλός νοικοκυραίους που δέρνει την γυναίκα του; τα παιδιά του; που εκμεταλλεύεται τους εργάτες που δουλεύουν γι΄ αυτόν; που πιστεύει ότι η μέρα του θα πάει καλά άμα σχηματίσει νοητά ένα σχήμα σταυρού με το χέρι του σε μια παράξενη στάση μπροστά στο στήθος του; που πιστεύει ότι δε θα πάθει αυτοκινητιστικό ατύχημα άμα κρεμάσει στο αυτοκίνητό του ένα τυπωμένο αντίγραφο σκίτσου μιας γυναίκας που έζησε πριν από 2000 χρόνια με λεζάντα: “Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΑΖΙ ΣΟΥ”; που τριγυρίζει σαν μανιακός με το αυτοκίνητό του γύρω-γύρω κορνάροντας και κραυγάζοντας άναρθρα, όταν ένα δερμάτινο τόπι φτάσει σε κάποια δίχτυα; Όταν…;

Σάββατο πρωί, πορεία αλληλεγγύης ξεκινά από το Μοναστηράκι σε ένδειξη συμπαράστασης στους κρατούμενους για τα γεγονότα του Δεκεμβρίου. Λίγο πριν φτάσει στα Προπύλαια, η πορεία ψεκάζεται εν ψυχρώ από δακρυγόνα και από αλλά ειδή χημικού πολέμου.

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Τα pit-bull  της δημοκρατίας, ό,τι μισθό και να παίρνουν, παραμένουν εχθροί. Πρώτον, γιατί την ώρα που φορούν τη στολή δεν είναι άνθρωποι. Είναι όργανα. Αυτός που τυφλά υπακούει εντολές δεν μπορεί να λογαριάζεται για οτιδήποτε.
Δεύτερον, αν το ανθρώπινο χαρακτηρίζεται από την ελεύθερη βούληση τότε με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι τα όργανα έχουν βαλθεί να καταργήσουν οτιδήποτε χαρακτηρίζει το πρώτο.

Η αστική νομιμότητα διαμορφώνει μια κοινωνική συνθήκη. Ο τύπος ανθρώπου που γαλουχείται μέσα από αυτήν, οφείλει να είναι πειθήνιος, εργατικός, θεατής και ανεκτικός σε ό,τι του συμβαίνει. Πριν φτάσεις όμως σε αυτό το αποτέλεσμα, δύο όροι είναι αναγκαίοι. Ο πρώτος είναι ο φόβος. Δεν είναι τυχαίο που μια τέτοια πορεία χτυπήθηκε. Ένα δόγμα που πάει να περάσει είναι το εξής: πριν τελεστεί οποιαδήποτε πράξη είσαι ένοχος μέχρι να αποδείξεις την αθωότητα σου. Η πορεία δεν ήταν επικίνδυνη γι’ αυτά που έκανε αλλά γι’ αυτά που θα μπορούσε να κάνει. Αυτός είναι ο λογικός πυρήνας: η διάχυση και η διαχείριση του φόβου ώστε να επιτευχτεί η κοινωνική συναίνεση. Εκεί συμβάλουν και τα μαντρόσκυλα των καπιταλιστών. Οι τελευταίοι όταν το κρίνουν αναγκαίο τα αφήνουν χωρίς το λουρί.

Το δεύτερο όμως και πιο σημαντικό είναι η εσωτερίκευση του φόβου και η ταυτοποίηση με αυτόν. Το ζητούμενο για κάθε εξουσία δεν είναι η ωμή εκδήλωση βίας – αυτό πάντα είναι το τελευταίο στάδιο. Το θέμα είναι ο υπήκοος σου να λέει αυτό που θες πριν το πεις εσύ. Αυτό επιτυγχάνεται όταν η εξουσία εμφανίζεται με μια πατρική μορφή.

Όσο και αν η αστική δημοκρατία το αρνείται, μέσα της διεξάγεται ένας διαρκής πόλεμος. Όλοι μοιάζουν αθώοι αλλά δεν είναι. Το να επιτρέπεις και μόνο τη ύπαρξη τέτοιων μαντρόσκυλων οι οποίοι με ευκολία πετούν χημικά σε επίπεδο χημικού πολέμου επειδή απλά εκτελούν εντολές είναι θέση απέναντι σε αυτό τον πόλεμο. Πόσο μάλλον να πετούν αυτά τα χημικά σε μια πορεία που η τελευταία έγινε επειδή υπήρξε ένας νεκρός από αυτά τα μαντρόσκυλα! Για την ακρίβεια έγινε γι’ αυτούς που λειτούργησαν τα κοινωνικά αντανακλαστικά τους απέναντι στην αστική βαρβαρότητα.

Πάραυτα δεν είναι ζήτημα νομιμοποίησης. Αυτοί είναι αστικοί οροί. Όπως επίσης η λεγόμενη κοινή γνώμη, για την οποία έχουν στηθεί τόσοι διθύραμβοι, δεν είναι παρά το άλλοθι για τα πιο στυγνά εγκλήματα. Το εμπειριστικό επιχείρημα ότι οι πολλοί δεν μπορούν να έχουν άδικο είναι χυδαίο. Η κοινή γνώμη δεν είναι καν προσδιορισμένο υποκείμενο. Η κοινή γνώμη είναι αφηρημένος όρος που πλάθεται ανάλογα την κάθε κοινωνική περίσταση. Ο άχρωμος όχλος που δεν έχει γνώμη και περιμένει ακόμα από πεφωτισμένους ηγέτες να τον καθοδηγήσει. Δεν οφείλουμε καμία υποχρέωση απέναντι στον πρώτο.

Όταν βλέπεις κάποιον να μιλεί στο όνομά του οφείλεις να είσαι καχύποπτος απέναντί του. Οι μεγάλοι δολοφόνοι στο όνομα του λαού μιλούσαν. Εν κατακλείδι το να χτυπήσουν μια πορεία δεν είναι πρωτόγνωρο. Όπως επίσης δεν είναι πρωτόγνωρο ένας ένστολος να βγάζει το όπλο του και να πυροβολεί εν ψυχρώ. Δεν είναι πρωτόγνωρο, αυτοί που θεωρητικά σε προστατεύουν, να σε ραντίζουν με χημικά μόλις το προστάξει το αφεντικό τους. Αυτός μάλλον δεν είσαι εσύ.

Δεν είναι όμως και πρωτόγνωρο και κάποιοι να αναλαμβάνουν την ευθύνη της προσωπικής τους αξιοπρέπειας και να αντεπιτίθεται που και που. Δεν είναι πρωτόγνωρο αυτός ο κόσμος να δέχεται την αλληλεγγύη μας. Δεν είναι πρωτόγνωρο τους μπάτσους να μην τους βλέπουμε απλά σαν σύμβολα μιας συγκεκριμένης κυριαρχικής θεσμικής αλλά σαν μη ενσυνείδητα υποκείμενα οι όποιοι δεν έχουν συνείδηση του κοινωνικού τους ρόλου. Με αλλά λόγια να μη τους υπολογίζουμε σαν ανθρώπους.

Όσες πορείες και να χτυπηθούν, η αλληλεγγύη για τους ανθρώπους οι όποιοι κρατούνται σε κλούβια της αστικής ολιγαρχίας δεν παύει. Όπως επίσης δεν παύει η διάθεση να  θέλουμε να αισθανόμαστε ακόμα ζωντανοί…

Η οικογένεια είναι ένας βασικός μηχανισμός δόμησης και οργάνωσης της κοινωνίας. Παρουσιάζεται από τις απαρχές του πολιτισμένου βίου του ανθρώπου, παρά τις διάφορες μεταβολές στη μορφή του και την κοινωνική της αξία. Αν και αναγνωρίζεται σαν κοινωνικός θεσμός στη βάση της η οικογένεια ενεργοδοτείται πάντα την ανυπέρβλητη ανάγκη του ανθρώπου για συντροφιά συνεργασία, αγάπη, από το κίνητρο της αναπαραγωγής, και της σεξουαλική ευχαρίστησης.

Σε καμιά περίπτωση όμως δε θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η μοναδική διαδικασία που μπορεί να ικανοποιήσει τα παραπάνω. Αυτό σημαίνει ότι συνυπάρχει ακόμα και μια κοινωνική-πολιτιστική διάσταση που οδηγεί την ανάδυση και κυριαρχία της οικογένειας.

Μέχρι την δεκαετία του 70 επικρατούσε ένα κλασικό μοντέλο ιδανικής οικογένειας που προβαλλόταν έντονα από τα ΜΜΕ και παρουσίαζε την οικογένεια σαν έναν αυτόνομο πυρήνα μιας ομάδας που την αποτελούσαν ένας άντρα με τον ρόλο του χρηματοδότη-τροφοδότη, μια γυναίκα με τον ρόλο της νοικοκυράς, τα παιδιά τους, και ένας σκύλος. Η εξιδανίκευση αυτής της εικόνας ήταν τέτοια που ακόμα και αν κάποιος ήταν δυστυχισμένος μέσα στον γάμο του, θεωρούταν προτιμότερο να μείνει σε αυτόν από το να είναι διαζευγμένος, σε διάσταση ή ότι άλλο. Όμως τα πράγματα σύντομα θα άλλαζαν δραματικά.

Οι περισσότεροι κοινωνικοί επιστήμονες συμφωνούν πως από την δεκαετία του 70 και μετά η οικογένεια υφίσταται μια σειρά από μεγάλες αλλαγές.

Τέτοιες αλλαγές είναι:

– Έκρηξη του αριθμού των διαζυγίων σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.

– Ποσοστιαία αύξηση τέλεσης δεύτερου ( ή τρίτου) γάμου.

– Ποσοστιαία αύξηση οικογενειών με παιδιά προερχόμενα από προηγούμενους γάμους ή συμβιώσεις των δύο συντρόφων.

– Σημαντική αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών οφειλόμενη στο διαζύγιο ή στην εκτός γάμου τεκνογονία, και όχι στο θάνατο του ενός γονέα.

– Σημαντική αύξηση ως και γενίκευση της προγαμιαίας συμβίωσης με πλήρη γονεϊκή αποδοχή.

– Αποσταθεροποίηση της χωρίς γάμο σταθερής συμβίωσης που οφείλεται στην αλλαγή συντρόφων.

– Αύξηση μητρότητας ανήλικων γυναικών.

– Μείωση των γεννήσεων, πτώση της γονιμότητας, αύξηση των χρηστών αντισυλληπτικών μέσων και (εθελούσιας) διακοπής της εγκυμοσύνης.

– Τεχνητή γονιμοποίηση.

Επιπροσθέτως τον τελευταίο καιρό στην ελληνική κοινωνία προέκυψε το θέμα του συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης μετά την κατάθεση του σχετικού νομοσχεδίου, και ακόμα επαγωγικά το ζήτημα του γάμου των ομοφυλοφίλων. Το τελευταίο θέμα επανήλθε δυναμικότερα με την τέλεσης πολιτικού γάμου ομοφυλοφίλων στο νησί της Τήλου.

Τα θέματα αυτά ακολουθήθηκαν από διαφόρων ειδών αντιδράσεις και σίγουρα προκάλεσαν μια ευρύτατη κοινωνική διαβούλευση. Σχεδόν ταυτόχρονα αλλά με πολύ μικρότερη δημοσιότητα έγινε μια νομοθετική ρύθμιση ώστε να απλουστευτεί η διαδικασία έκδοσης διαζυγίου. Είναι αλήθεια πως το διαζύγιο δεν αντιμετωπίζεται πια σαν ένα κοινωνικό ταμπού που εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις μοιχείας και γενικά μεγάλης σύγκρουσης του ζευγαριού αλλά, απλά τώρα πια, όταν κάποιος από τους δύο αισθανθεί ότι δεν τον καλύπτει η συζυγική σχέση. Το μονογαμικό δόγμα που θέλει το ζευγάρι να συνυπάρχει για όλη την διάρκεια της ζωής, έχει δηλαδή υποστεί μια σημαντική αλλαγή. Μονογαμία δεν σημαίνει πια να έχει κανείς έναν και μοναδικό σύντροφο σε όλη του τη ζωή, αλλά να έχει μέχρι έναν σύντροφο κάθε φορά. Τα μεγάλα ποσοστά εξωσυζυγικών ερωτικών σχέσεων αμφισβητούν ακόμα και αυτή τη διάσταση. Ταυτόχρονα φαίνεται να επικρατεί η άποψη πως είναι προτιμότερο να μεγαλώσει ένα παιδί με τον ένα γονέα του ή σε νέα οικογένεια (μετά από δεύτερο γάμο) παρά σε μια οικογένεια που δυσλειτουργεί. Έτσι φαίνεται να εκλείπει πια τελείως το κοινωνικό στίγμα του διαζυγίου και για τους γονείς και για τα παιδιά.

Άλλες στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας που δείχνουν τις αλλαγές στην κοινωνική θεώρηση της οικογένειας είναι η αποποινικοποίηση (!!!) της μοιχείας και η θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου, στα τέλη της δεκαετίας του 70 και στις αρχές της δεκαετίας του 80. Μάλιστα για τον θεσμό του πολιτικού γάμου υπήρξαν αρκετές κοινωνικές αντιδράσεις, ενώ ακόμα και σήμερα επιλέγεται πολύ λιγότερο από τον θρησκευτικό γάμο. Τρεις στους δέκα γάμους που έγιναν το 2005 πραγματοποιήθηκαν στο δημαρχείο. Το 1991 μόλις το 9% των γάμων στη χώρα ήταν πολιτικοί. Στα στατιστικά αυτά αν λάβουμε υπόψη τον μεγάλο αριθμό γάμων μεταναστών που είναι κατά κανόνα πολιτικοί, τότε συμπεραίνουμε ότι η αύξηση δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Πάντως ακόμα και αν δε προτιμάται ο πολιτικός γάμος, έχει κερδίσει μια κοινωνική αποδοχή ή καλύτερα ανοχή, μια και δεν υπάρχει κάποιος κοινονικός χώρος ή μηχανισμός που να εκφράζει πια ένα ισχυρό αντίλογο, ούτε καν η ορθόδοξη εκκλησία. Ο πολιτικός γάμος πέρα από τις όποιες νομικές και εθιμικές διαστάσεις και αν έχει, συμβολίζει τον εξορθολογισμό του φαινομένου του γάμου (και της οικογένειας) που πια δεν θεωρείτε ένα Θείο μυστήριο, αλλά μια κοινωνική (κοσμική) πράξη. Η πολιτική εξουσία είναι αυτή που διαχειρίζεται ποια τον γάμο και έτσι από Θείο μυστήριο γίνεται κοινωνικός θεσμός. Το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης κάνει ακόμα ένα βήμα ουσιαστικά λέγοντας ότι ο γάμος και η οικογένεια δεν είναι ούτε πολιτική (κρατική) υπόθεση αλλά ιδιωτική. Δε χρειάζεται δηλαδή ούτε την θεία ευλογία, ούτε την κρατική σφραγίδα. Δηλαδή ούτε την Θεϊκή ούτε την Πολιτική εξουσία. Το φαινόμενο αυτό είναι βεβαίως αποτέλεσμα της ανάδυσης του ατομικισμού. Ο γάμος είναι ιδιωτική υπόθεση πια, άρα παύει να είναι γάμος και γίνεται συμβίωση. Η εξάλειψη του τελετουργικού μιας επίσημης επικύρωσης της δημιουργίας οικογένειας, αρκεί για να αμφισβητηθεί θεσμική, δομική διάσταση της οικογένειας.

Τα ζητήματα λοιπόν της δομής, της σύνθεσης, της ατομική και κοινωνικής λειτουργικότητας, και της ηθικής αξίας της οικογένειας απασχολούν σήμερα την ελληνική κοινωνία ίσως περισσότερο από ποτέ. Ανάλογα και ίδια ζητήματα έχουν απασχολήσει και συνεχίζουν να απασχολούν και άλλες κοινωνίες. Οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη μια εξοικείωση με τα ζητήματα των σχέσεων σήμερα. Η Δανία είναι η πρώτη χώρα που εφάρμοσε το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. Σήμερα το 50% των παιδιών που γεννιούνται στη Δανία είναι εκτός γάμου. Το γεγονός αυτό βεβαίως δεν συνεπάγεται και αντίστοιχη αύξηση των παιδιών με αναπτυξιακές διαταραχές ή άλλα προβλήματα που αποδίδονται στις οικογενειακές συνθήκες.

Για να μιλήσουμε για την οικογένεια θα πρέπει πρώτα να διακρίνουμε τις δύο βασικές της διαστάσεις με τις οποίες αποκτούμε μια ολιστική δυνατότητα ανάλυσης αυτού του πολύπλοκου και τόσο κομβικού κοινωνικού φαινομένου: μιας ευρύτερης θεσμικής διάστασης και μιας εξειδικευμένης και πρακτικά εφαρμοσμένης διάστασης που ονομάζεται σύγχρονη πυρηνική οικογένεια.

Η πρώτη διάσταση είναι αυτή της οικογένειας ως κοινωνικού θεσμού και ως λειτουργικής κοινωνικής δομής που βασίζονται στη διάκριση των ρόλων των δύο φύλων. Ο Λουί Αλτουσέρ μάλιστα δε διστάζει να ονομάσει την οικογένεια, ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους. Ο κρατικός παρεμβατισμός που υπήρξε και συνεχίζει να υπάρχει με σκοπό τη στήριξη της οικογένειας (επιδόματα, παροχές, κίνητρα για τεκνογονία κλπ) φαίνεται να επιβεβαιώνει αυτή την ιδιαίτερη σχέση μεταξύ κράτους (με την ευρεία έννοια της κοινωνικής κυριαρχίας) και οικογένειας. Ο κρατικός παρεμβατισμός λειτουργούσε (μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον) ως ενισχυτικός μηχανισμός για την δομική και λειτουργική σταθεροποίηση της συζυγικής οικογένειας. Όπως είπαμε βέβαια σήμερα ζούμε την εποχή που ο θεσμικός ρόλος της οικογένειας αμφισβητείται από την επικράτηση των ατομικιστικών αξιών έναντι των συλλογικών. Άλλοι θεσμοί υποκαθιστούν τον παραδοσιακό ρόλο της οικογένειας όπως τα ΜΜΕ. Αλλά ας δούμε λίγο αναλυτικότερα την θεσμική διάστασή της οικογένειας.

Η οικογένεια ως θεσμός ορίζει και ορίζεται μέσα από τη διαμόρφωση των κοινωνικών ρόλων του άντρα και της γυναίκας. Στο παραδοσιακό μοντέλο οι ρόλοι αυτοί είναι για τον άντρα-σύζυγο αυτός του αρχηγού και προστάτη της μικρο-ομάδας της οικογένειας που φροντίζει για τις οικονομικές ανάγκες και την ασφάλεια. Ο ρόλος της γυναίκας είναι κυρίως η φροντίδα του σπιτιού και η αναπαραγωγή και επιμέλεια των παιδιών. Ως κοινωνικός θεσμός η οικογένεια αναπαράγει τις κυρίαρχες κοινωνικές αξίες και το κοινωνικό φαντασιακό. Και αυτό έρχεται ως αποτέλεσμα της πρωταρχικής της λειτουργίας που είναι η διατήρηση της κοινωνικής ανισότητας που προκαλεί η ανισοκατανομή του πλούτου. Η κληρονομιά είναι το μέσο που επιτυγχάνεται αυτή η διατήρηση της ανισοκατανομής. Αν ο φυσικός θάνατος ήταν το τέλος μιας οικονομικής κυριαρχίας ο καπιταλιστικός τρόπος ζωής δεν θα επιβίωνε, ουσιαστικά η κληρονομία είναι μια απάντηση στο θάνατο, και στα υπαρξιακά ερωτήματα που αυτός φέρνει. Δεν κληρονομούνται μόνο τα περιουσιακά στοιχεία αλλά συνήθως πολλά περισσότερα όπως οι πεποιθήσεις οι συμπεριφορές. Το παιδί που διαδέχεται τον πατέρα έρχεται να δώσει μια λύση στο υπαρξιακό δράμα του πατέρα (και της μητέρας). Σε ένα συμβολικό επίπεδο έχουμε μια άλλη εκδοχή του γνωστού ψυχοκοινωνικού μοντέλου της μετενσάρκωσης. Το παιδί είναι η νέα μορφή του πατέρα γι’ αυτό κληρονομεί την περιουσία και την συμπεριφορά του πατέρα. Ο πατέρας ζει μέσα από το παιδί του. Πως θα δικαιολογούσε κάποιος την υπερ-συγκέντρωση πλούτου που υπερβαίνει και τις μεγαλύτερες ανάγκες μιας ανθρώπινης ζωής; Για την πραγματοποίηση αυτής της “μετενσάρκωσης” θα πρέπει το παιδί να είναι κατ’ εικόνα και ομοίωση του γονιού. Έτσι η οικογενειακή ηθική γεννιέται και καθιερώνεται. Η όποια παράκληση απ’ την γονεϊκή επιθυμία/προσδοκία γκρεμίζει το όνειρο της αιωνιότητας. Ο αυταρχικός γονέας είναι ένας γονέας που αγωνιά για τη ζωή του. Σήμερα ο αυταρχισμός δεν είναι τόσο συνήθης όσο παλαιότερα. Οι γονείς στην ατομικιστική κοινωνία προσπαθούν να κερδίσουν τον αγώνα για την αιωνιότητα μέσα από την κατανάλωση και την άμετρη ηδονή. Σήμερα ο άνθρωπος μπορεί να ικανοποιηθεί με την αίσθηση ότι κατέχει αντικείμενα και εμπειρίες περισσότερες απ’ όσες θα αναλογούσαν σε μια ανθρώπινη ζωή. Η υπερ-συσόρευση αγαθών και εμπειριών είναι μια μορφή συμπυκνωμένης αιωνιότητας. Το παιδί πια χάνει την συμβολική αξία του και σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται βάρος. Επακόλουθα η οικογένεια χάνει την αξία της ως κοινωνικός θεσμός.

Συχνά αναφέρεται ότι η οικογένεια είναι το πρώτο επίπεδο κοινωνικοποίησης του ανθρώπου, και αυτή η αντίληψη δείχνει τη θεσμική διάσταση της οικογένειας. Είναι λοιπόν αναμενόμενο η οικογένεια με τη θεσμική της διάσταση να επιδρά στην διαμόρφωση του κοινωνικού υποκειμένου. Πέρα από τα όποια επιμέρους ιδεολογικά στοιχεία μπορεί να αναπαράγει η οικογένεια σε μια πιο ψυχολογική ανάλυση βλέπουμε ότι λειτουργεί σαν άσυλο για τον άνθρωπο απέναντι στο μέγεθος της κοινωνίας. Η οικογένεια ανακουφίζει αλλά και συντηρεί μια φοβία προς το κοινωνικό. Πράγματι η οικογένεια δημιούργησε το περίβλημα για την ασφαλή ανάδυση του ιδιωτικού κόσμου. Η εξέλιξη αυτή βεβαίως βοηθά στην συντήρηση των δομών της εξουσίας. Και με την έννοια αυτή λοιπόν είναι μηχανισμός της εξουσίας. Ο Φρόιντ είχε εντοπίσει αυτή τη σύγκρουση: …μια από τις κύριες επιδιώξεις του πολιτισμού είναι να συνδέσει τους ανθρώπους σε μεγάλες ενότητες. Η οικογένεια δεν θέλει να αφήσει τον άνθρωπο ελεύθερο. Όσο στενότερη είναι η συνοχή των μελών του της οικογένειας, τόσο πιο πολύ τείνουν συχνά να απομονώνονται από τους άλλους, τόσο δυσκολότερη τους γίνεται η είσοδος στο πλατύτερο κύκλο της ζωής.

Πολλοί ακόμα γνωστοί πρωτοπόροι επιστήμονες όπως ο κοινωνιολόγος Ντυρκέιμ και ο κοινωνικός ανθρωπολόγος Λεβί-Στρώς συμφωνούν πως η οικογένεια είναι αποτέλεσμα όχι φυσιολογικών ή ψυχολογικών τάσεων αλλά της κοινωνικής οργάνωσης. Ο τελευταίος μάλιστα έχει μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανάλυση για την οικογένεια. Θεωρεί ότι ο γάμος καθεαυτός (σαν θεσμός στις πρωτόγονες κοινωνίες) δεν είναι παρά μια από τις πολλές μορφές ανταλλαγής μεταξύ των ανθρώπινων ομάδων που έχουν τη δυνατότητα να συμφωνήσουν μια τέτοια ένωση -δυνατότητα που προσδιορίζεται από τους κανόνες εξωγαμίας (απαγόρευση της αιμομιξίας), οι οποίοι απαγορεύουν να παντρευτεί κανείς με μέλος της νόμιμης οικογένειάς του. (Ο Φρόυντ αναφέρει πολλά για την αιμομιξία σαν κοινωνικό ταμπού δίνοντας ανάλογη διάσταση). Ο γάμος, σύμφωνα με τον Λεβί-Στρώς παρεμβαίνει ανάμεσα σε δύο ομάδες αντρών: η καθολική σχέση που είναι ο γάμος, δεν δημιουργείται μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας που ο καθένας τους δίνει κάτι και παίρνει κάτι σαν αντάλλαγμα αλλά μεταξύ δύο ομάδων αντρών -ενώ η γυναίκα περιλαμβάνεται στα ανταλλάξιμα αντικείμενα . Στο πλαίσιο αυτό “δότες γυναικών” είναι μόνο οι άντρες. Στις κοινωνίες αυτές οι γυναίκες είναι στην πραγματικότητα “αγαθά”, σπάνια και ταυτόχρονα ουσιαστικά για την διαιώνιση της ανθρώπινης ομάδας. Αυτός ο πρωταρχικός ρόλος της οικογένειας σαν συνδετικός κρίκος ομάδων αντρών-εξουσιστών επιβιώνει ακόμα και σήμερα με τους γάμους συμφερόντων μεταξύ σύγχρονων εξουσιαστών π.χ. Βασιλικών Οικογενειών (εδώ ενίοτε παραβιάζεται η αιμομικτική απαγόρευση), μεταξύ επιχειρηματικών οικογενειών μεταξύ πολιτικών κλπ.

Η οικογένεια είναι η απόλυτα επικρατούσα μορφή μικρή-ομάδα βάση της κοινωνικής οργάνωσης. Μέσα στην οικογένεια αναπτύσσονται οι βάσεις της κοινωνικής συνείδησης και γενικά των ομαδικών σχέσεων. Να θυμίσουμε πως οι ενδοομαδικές σχέσεις είναι το πρότερο επίπεδο τόσο των δι-ομαδικών σχέσεων όσο και ευρύτερα των ιδεολογικών δομών δηλαδή των επικρατούν των συνολικών κοινωνικών αναπαραστάσεων.

Η σημασία αυτή της οικογένειας δεν έγινε κατανοητή από την στιγμή που αναπτύχθηκε η κοινωνική ψυχολογία αλλά από πολύ νωρίτερα. Η Ψυχαναλυτική σχολή δίνει τεράστια σημασία στην επίδραση της οικογένειας τον ψυχισμό του ανθρώπου.

Οι αλλαγές στην οικογένεια για τις οποίες γίνεται λόγος οφείλονται τόσο στις άμεσες επιδράσεις σχετικών κινημάτων και αναδυόμενων θέσεων (κίνημα ομοφυλοφίλων, κίνημα φεμινιστριών), όσο και στις έμμεσες επιδράσεις άλλων κοινωνικών μετασχηματισμών όπως των οικονομικών και εργασιακών συνθηκών.

Η δεύτερη διάσταση της οικογένειας είναι αυτή της πυρηνικής οικογένειας ως δομικό στοιχείο του μοντέρνου δυτικού πολιτισμού, που έχει σαν βασική της προϋπόθεση την οικονομική αυτονομία.

Έτσι γεννάται ένα δύσκολο ερώτημα: τα σύγχρονα συμβιωτικά σχήματα που εμφανίζονται είναι αποτέλεσμα ωρίμανσης κάποιων ριζοσπαστικών θέσεων για την οικογένεια ή παράπλευρη συνέπεια των οικονομικών-κοινωνικών συνθηκών που επικρατούν λόγο των μετασχηματισμών του ευρύτερου συστήματος κυριαρχίας (παγκοσμιοποίηση, νεοφιλελευθερισμός, ατομικισμός).

Η σύγχρονη έρευνα ψάχνει να εντοπίσει τις σχέσεις αυτές. Για το φαινόμενο της σύγχρονης πυρηνικής οικογένειας με λίγα παιδιά (και των άλλων παράλληλων φαινομένων που προαναφέρθηκαν), υπάρχει μία άποψη που το αποδίδει στο γεγονός ότι η γυναίκα βγήκε στην αγορά εργασίας και εγκατέλειψε τον παραδοσιακό ρόλο της, και μια άλλη που το αποδίδει στο γεγονός ότι τα επίπεδα του μισθός του άντρα (και της γυναίκας) είναι τέτοια που επιτρέπουν την οικονομική του ανεξαρτησία και την δημιουργία της δικιάς του οικογένειας ανεξάρτητα από τους γονείς τους. Στην δεύτερη υπόθεση τα αίτια αποδίδονται σχεδόν εξολοκλήρου στις οικονομικές συνθήκες, ενώ στην πρώτη υπόθεση αφήνεται ανοιχτό το ενδεχόμενο το φαινόμενο της γυναίκας εργασίας να μην είναι αποτέλεσμα των οικονομικών συνθηκών αλλά των διεκδικήσεων της γυναικείας χειραφέτησης. Στην πρώτη περίπτωση η ρόλος του φύλου δεν έχει καμία επίδραση στο φαινόμενο της πυρηνικής οικογένειας, ενώ στην δεύτερη υπάρχει επίδραση του ρόλου του φύλου. Σε άλλη έρευνα για το μέλλον της οικογένειας ως ανεξάρτητες μεταβλητές καθορίζονται η οικονομική κατάσταση και η ευρύτερη κοινωνική προοδευτική ή συντηρητική εξέλιξη. Εδώ δεν αποδίδεται καμία ρυθμιστική αξία στο φύλο και τον ρόλο του.

Μια εξωτερική απόδοση αιτιών της αλλαγής της οικογένειας δε θα μας άφηνε και πολλά περιθώρια για την διερεύνηση των ενδο-οικογενειακών σχέσεων και των σχέσεων ρόλων ως παράγοντες που προκαλούν τις αλλαγές.

Η φιλοσοφία των φεμινιστικών κινημάτων που ανέδειξε τα αιτήματα των ίσων ευκαιριών και της ισότητας στην εργασία και πολύ λίγο κατάφεραν να δουν άλλες σχέσεις πίσω από την αντρική κυριαρχία. Μένοντας σε αιτήματα ισότητας, επιδίωξαν μια θέση για την γυναίκα σε έναν κόσμο που είναι φτιαγμένος για άντρες. Τα επιτεύγματα των φεμινιστικών κινημάτων είναι απλά η γυναίκα να χάσει κάθε έμφυλη ιδιαιτερότητα και να γίνει και αυτή μια παραγωγική μονάδα στον καπιταλιστικό κόσμο. Η οικονομική της ανεξαρτησία θεωρείται αρκετή για την κοινωνική της απελευθέρωση. Ουσιαστικά μια τέτοια αντίληψη είναι κατά βάση οικονομίστικη και όσο και αν πράγματι συνέβαλε το άνοιγμα της αγοράς εργασίας στις γυναίκες, στην κοινωνική τους εξίσωση με τους άντρες, άλλο τόσο υποβίβασε το θέμα σαν ένα ζήτημα του εποικοδομήματος και όχι της βάσης της κοινωνικών σχέσεων. Στην καλύτερη των περιπτώσεων έγινε μια προσπάθεια “θυλικοποίησης” κλασικών κοινωνικών οικονομικοκεντρικών θεωρήσεων. Η Φάιρστουν για παράδειγμα θεωρεί την οικογένεια σαν βάση και την πολιτική οικονομία σαν εποικοδόμημα, αλλά δεν συνδέει αυτά τα δύο παρά μόνο αφηρημένα, με την ψυχολογία της εξουσίας.

Ενώ η Μίτσελ τονίζει πόσο περίπλοκη είναι η αλληλεπίδραση των δύο, επιμένει ότι η οικογένεια είναι μια χωριστή σφαίρα (που ορίζεται κοινωνικά σαν “φυσική”) έξω από την οικονομία- και βασικά εξηγεί την καταπίεση των γυναικών όπως και η Φαιρστοουν με βάση τον αποκλεισμό από την κοινωνική παραγωγή.

Η αντίληψη της οικογένειας και της οικονομίας σαν ξεχωριστές περιοχές είναι χαρακτηριστική για την καπιταλιστική κοινωνία… Τα σοσιαλιστικά και κομουνιστικά κινήματα στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες έχουν κι αυτά ορίσει την “οικονομία” με τον ίδιο τρόπο. Όταν μιλούσαν για πολιτικό αγώνα ανάμεσα σε “οικονομικές τάξεις”, ουσιαστικά απέκλειαν και την οικογένεια και τις νοικοκυρές από την επαναστατική πολιτική.

Οι θεωρήσεις πάνω στο ζήτημα των φύλων είναι πολλές. Είναι σίγουρο πως ο διάλογος για το θέμα αυτό έχει ανοίξει για τα καλά και ακόμα πιο σίγουρο ότι η οικογένεια ο ρόλος τις, και οι προοπτικές της θα είναι κομβικό σημείο των διαλόγων που έρχονται.

Πέρα όμως από τις όποιες βαθιές κοινωνικές αναλύσεις η καθημερινή πραγματικότητα θα συνίσταται από μια ενδοοικογενιακή πολύμορφη σύγκρουση μεταξύ άντρα και γυναίκας.

Η σύγκρουση

Ο γάμος σαν ένας μηχανισμός που συντηρεί και αναπαράγει τα αντρικά μοντέλα κυριαρχία (πατερναλιστικά-πατριαρχικά) είναι φυσικό να διατηρεί εσωτερικές δομές εξουσίας που επιβιώνουν και ως άδηλες μορφές εξουσίας που εμφανίζονται στις σχέσεις των συζύγων. Με απλά λόγια ακόμα και στην αρμονικότερη και ευτυχέστερη συμβίωση ενός άντρα και μιας γυναίκας θα αναπαραχθούν ως αποτέλεσμα της υιοθέτησης των κοινωνικών ρόλων των φύλων τα στοιχεία της αντρικής κυριαρχίας ή μιας αντιδραστικής γυναικείας κυριαρχίας. Στην πράξη η σύγκρουση αυτή μπορεί να είναι μια απλή ψυχρότητα, καχυποψία ή κυνικότητα και μπορεί να φτάσει σε έντονη φυσική ή ψυχική κακοποίηση. Τα στοιχεία για τη φυσική και ψυχική κακοποίηση, τον βιασμό μέσα στον γάμο και άλλα συμπτώματα αυτής της συγκρουσιακής σχέσης, δείχνουν ότι αυτά δεν είναι ούτε περιορισμένα ούτε ειδικά. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι η σχέση μεταξύ συζύγων είναι μια εξουσιαστική σχέση και σχέση αυθεντίας, που παλεύει για ισορροπίες. Προϋποθέτει συμβιβασμούς, διαπραγματεύσεις, υποχωρήσεις, κινήσεις τακτικής κλπ. Πέρα δηλαδή από τα ακραία φαινόμενα σύγκρουσης έχουμε πολλά καθημερινά στοιχεία εξουσιαστικής σχέσης. Ο μεγάλος αριθμός εξωσυζυγικών σχέσεων που γίνονται εν κρυπτό, δείχνει πόσο περιορισμένη είναι η ειλικρινής και ουσιαστική επικοινωνία των συζύγων.

Η ενδο-οικογενιακή σύγκρουση των ρόλων του άντρα και της γυναίκας γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο ζήτημα όταν υπάρχει παιδί. Το παιδί θα έχει και αυτό το μερίδιό του σε αυτή τη σύγκρουση. Οι σχέσεις και οι δεσμοί με τους γονείς είναι ουσιώδεις για την ανάπτυξή του και θα επιδράσουν σημαντικά στην προσωπικότητά του. Είναι φανερό πως το εύρος του ζητήματος των σχέσεων στην οικογένεια είναι μεγάλο και επηρεάζει κομβικά τη ζωή του ατόμου και την κοινωνική ζωή γενικά. Η βάση των σχέσεων αυτή είναι η σύγκρουση των δύο φύλων εξ’ αιτίας της δομής του σύγχρονου πολιτισμού που βασίζεται σε εξουσιαστικες -κυριαρχικές σχέσεις σε κάθε οργανωτική δομή. Στην οικογένεια επικρατεί ένα πατερναλιστικό μοντέλο που είναι μικρογραφία του αστικοδημοκρατικού εθνοκρατικού μοντέλου οργάνωσης της κοινωνίας. Σήμερα και τα δύο μοντέλα (το ευρύτερο πολιτικό, και το οικογενειακό) αμφισβητούνται και ίσως βρίσκονται σε μια τροχιά παρακμής. Αυτή τη στιγμή χρειάζεται να εκκινήσει ένας ευρύτατος κοινωνικός διάλογος για τα διάδοχα σχήματα. Θα πρέπει λοιπόν να δούμε ποιές μπορεί να είναι οι προτάσεις και ποιές οι προοπτικές. Κάποια από τα εναλλακτικά προς την συμβατική οικογένεια σχήματα οργάνωσης του ιδιωτικού βίου αναφέρονται παρακάτω.

– Η μοναχικότητα. Σε όλες της κοινωνίες και πάντοτε κάποιο ποσοστό ενηλίκων παρέμεναν άγαμοι και άτεκνοι.

– Η μονογονεϊκή οικογένεια

– Άτεκνα ζευγάρια (ηθελημένα)

– Οικογένειες που δημιουργούνται από το δεύτερο γάμο του ενός ή και των δύο συζύγων

– Οικογένειες διπλής σταδιοδρομίας (και οι δύο σύζυγοι εργάζονται και ακολουθούν την καριέρα τους)

– “Χωλές” οικογένειες. πρόκειται για συζυγικές οικογένειες που έχουν διασπασθεί σε δύο τμήματα όχι γιατί οι σύζυγοι δεν επιθυμούν να συζούν αλλά γιατί μη οικογενειακοί λόγοι (όπως: επαγγελματικές υποχρεώσεις, μετανάστευση κλπ.) τους αναγκάζουν να ζουν χωριστά επί μακρά χρονικά διαστήματα.

– Το κοινόβιο

– Ομαδικός γάμος

– Ανοικτός γάμος

– Ανταλλαγή συντρόφων (swinging)

– Ομόφυλα ζευγάρια

– Κοινωνίες παιδιών

Τα παραπάνω είναι ή υπαρκτές πραγματικότητες του σήμερα ή ουτοπικές θεωρίες. Το ζήτημα είναι ότι η οικογένεια σαν θεσμός αμφισβητείται έντονα και όσο πιο γρήγορα ανοίξουμε τα μάτια μας στις νέες προοπτικές και στις νέες ιδέες κοινωνικής οργάνωσης βάσης, τόσο θα έρθουμε πιο κοντά σε αρμονικές συνεργατικές ανθρώπινες σχέσεις και κοινωνίες.

Η κρίση απλώνεται στους κολοσσούς της υψηλής τεχνολογίας.

«Την Πέμπτη η Microsoft ανακοίνωσε μείωση κερδών για το β’ 3μηνο της χρήσης και 5.000 απολύσεις προσωπικού για να μειώσει το κόστος. Τα κέρδη της ήταν 4,17 δισ. δολ. από 4,71 ένα χρόνο πριν, μειωμένα κατά 11%.
Η αναλύτρια της UBS, Χίδερ Βελίνι, εκτιμά ότι η μείωση προσωπικού θα είναι 20.000-30.000 άτομα το 2009.
Η εταιρεία απασχολεί συνολικά 94.286 υπαλλήλους, σημειώνοντας αύξηση 55% από το 2005.
Ο μεγαλύτερος κατασκευαστής λογισμικού στον κόσμο αντιμετωπίζει τη μείωση της ζήτησης με τα κλασσικά εργαλεία των περικοπών».
Ημερησία

Αναμφισβήτητα η κρίση προχωρά. Πάραυτα  μιλάμε στα όρια της υποκρισίας, αν δε υπολογίσουμε την τοξικότητα του ζητήματος. Τη στιγμή που οι τράπεζες παίρνουν δωράκια από το κράτος, από τους υπόλοιπους ζητείται λιτότητα και υπομονή.  Η   Microsoft κερδίζει 4, 17 δολάρια το χρόνο αλλά επειδή παρουσιάζει μείωση των κερδών (!) εκτιμάται ότι θα απολύσει είκοσι με τριάντα χιλιάδες  άτομα.  Καθαρή υποκρισία. Προφανώς όλοι αυτοί, επειδή είναι φτωχοί, είναι αναλώσιμοι και δεν αξίζουν κάτι παραπάνω  περά από αυτό.

Το ζήτημα δεν είναι απλώς ότι αυτοί θα χάσουν τη δουλεία τους μόνο. Το θέμα είναι πως στην αστική δημοκρατία η ισότητα είναι σύντομο ανέκδοτο. Σε ένα οικονομικό σύστημα ,οι σύγχρονοι σκλάβοι δεν λείπουν. Οι τελευταίοι φορούν τα δεσμά της μισθωτής εργασίας, και τους έχει δοθεί το προνόμιο να ψηφίζουν τους ηγέτες τους.
Κάποιοι θα  ζουν πλουσιοπάροχα με όλα τα προνόμια και  οι άλλοι ας παν να πνίγουν. Όποιος δεν είναι σίγουρος για αυτό, ας δει τα δακρύβρεχτα πρόσωπα για τον απαχθέντα εφοπλιστή σε σύγκριση με την ύποπτη σιωπή για την μετανάστρια που δέχτηκε επίθεση με βιτριόλι. Η υποκρισία είναι ξεκάθαρη ξανά. Πάραυτα η επιλογή είναι σαφής… Ή ανέχεσαι και σιωπάς για ότι συμβαίνει γύρω σου  ή προσπαθεις να διαφυλαξεις την αξιοπρέπειά σου. «…the rest is silence»

Χθες παρακολούθησε όλος σχεδόν ο πλανήτης την ορκωμοσία του νέου προέδρου της Αμερικής Μπαράκ Ομπάμα.

Ο Ομπάμα είναι ο πρώτος αφροαμερικανός που καταφέρνει να εκλεγεί σε αυτή τη θέση. Το κεντρικό προεκλογικό μήνυμα της εκστρατείας του ήταν: «change, we can believe in», δηλαδή αλλαγή, μπορούμε να πιστέψουμε σε αυτή. Η εκλογή του ήρθε σαν λύτρωση μια και διαδέχτηκε κάποιον που έχει στο ενεργητικό του τις εντολές για τουλάχιστον τρεις πολέμους σε παγκόσμιο επίπεδο. Και δεν είναι μόνο αυτό , ο ερχομός του νέου προέδρου σηματοδοτεί την αλλαγή τόσο της οικονομικής πολιτικής όσο και της εξωτερικής. Εξαγγελίες που έχουν να κάνουν με το κοινωνικό πρόσωπο ακούγονται εδώ και καιρό. Για μια περισσότερο οικολογική πολιτική. Για μια πολιτική πυ βασίζεται στην διπλωματία και όχι στην ισχύ των όπλων. Μια πολιτική με δόγμα ότι όλοι είναι φίλοι μας και όχι ότι κάποιοι συνθέτουν τον άξονα του κακού. Επίσης σε συμβολικό καθαρά επίπεδο σημασία έχει ότι το middle name του Ομπάμα είναι Χουσέιν. Ένα όνομα με καθαρά μουσουλμανικό παρελθόν και παρόν.

Είναι άραγε αλήθεια τίποτε από τα παραπάνω;

Φυσικά και όχι. Στην ομιλία του ο μεσσίας Ομπάμα έβαλε στην ίδια μοίρα τον ναζισμό με τον κομμουνισμό! Η αλλαγή της οικονομικής πολιτικής που προωθείται δεν είναι αποτέλεσμα προσωπικής πρωτοβουλίας αλλά επιτακτική ανάγκη από την τρέχουσα συγκυρία προκειμένου η αμερική να σταθεί και να επιβιώσει από την διεθνή κρίση. Η παρέμβαση του κράτους και ο έλεγχος της αγοράς – αυτή είναι η κύρια αλλαγή πλεύσης – γίνεται όχι για να διοχετευτούν τα χρήματα σε κοινωνικές δαπάνες αλλά για να περιοριστεί το εξωτερικό χρέος και να ανακτήσει η εσωτερική οικονομία την αξιοπιστία που είχε στο παρελθόν. Επίσης από τη στιγμή που η κρίση έχει να κάνει καθαρά με τις νομισματικές αγορές η θωράκιση του νομίσματος μπορεί να γίνει μόνο με θεσμική παρέμβαση από το κράτος και όχι από την αγορά αυτή καθαυτή. Η ομολογία για την ανάγκη κρατικής παρέμβασης δεν σημαίνει ταυτόχρονα και ομολογία αποτυχίας του καπιταλιστικού συστήματος. Αντίθετα η εκλογή αυτή καθεαυτή αποτελεί άλλο ένα διαφημιστικό κόλπο του συστήματος. Η αμερική ως κράτος είναι δομημένο καθαρά ταξικά. Ο καπιταλισμός σαν σύστημα είναι στο DNA της. Η πραγμοποίηση έχει βρει την πλήρη εφαρμογή της στο αμερικάνικο όνειρο του οποίο αντανάκλαση είναι ο καινούργιος πρόεδρος.

Έχει καμία σημασία τώρα ότι είναι αφροαμερικάνος; Και πάλι καμία απολύτως. Η καταγωγή ή καλύτερα η προέλευση του καινούργιου προέδρου δεν τον κάνει καθόλου λιγότερο αμερικάνο από κανέναν άλλο. Είναι και ο ίδιος φορέας όλων των κατασκευών του καπιταλιστικού συστήματος μέσα στο οποίο μεγάλωσε. Το αν θα επιδείξει μεγαλύτερη ανεκτικότητα προς τις μειοψηφίες έχει να κάνει με την ευρύτερη πολιτική δηλαδή με το αν χωράνε στην αμερικανική οικονομία μετανάστες. Η καταγωγή δηλαδή δεν είναι το κριτήριο. Σε επίπεδο συμβολισμού να θυμήσουμε ότι παραδοσιακά στα ηνωμένα έθνη εκλέγεται πρόεδρος πάντα κάποιος από τα λιγότερα ισχυρά κράτη. Ο ρόλος του είναι καθαρά διακοσμητικός αφού η πολιτική του συγκεκριμένου οργανισμού καθορίζεται πάντα εξωγενώς. Η εκλογή έχει να κάνει καθαρά με την πελατεία στην οποία απευθυνόταν και δεν αποτελεί ισχυρή συνθήκη για την ωρίμανση της αμερικανικής κοινωνίας.

Τέλος όσο αφορά την εξωτερική πολιτική έχουμε αλλαγή στην προσέγγιση και όχι αλλαγή στόχων ή σκοπών. Σε καμία περίπτωση ο Ομπάμα θα σταματήσει να προσπαθεί την προώθηση της αμερικής σαν ηγέτιδα δύναμη του κόσμου η οποία προσφέρει εγγυήσεις για τα πάντα. Το αν θα χρησιμοποιήσει τον πόλεμο είναι κάτι εντελώς διάφορο. Ο ίδιος πάντως ξέρει ότι μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες του κράτους του οποίου είναι υπεύθυνος πλέον είναι η πολεμική βιομηχανία. Επίσης δεν χρειάζεται να προκαλείς τον πόλεμο πάντα όπως γινόταν μέχρι τώρα. Μπορείς να εμπλακείς σε αυτόν και για να προστατεύσεις κάποιον σύμμαχό σου. Εξάλλου δεν ακούσαμε τίποτε διαφορετικό περί τρομοκρατίας κατά τους αμερικάνους από τον Ομπάμα. Η επιλογή να κλείσει η φυλακή και τόπος βασανιστηρίων του Γκουαντάναμο δεν είναι τίποτε άλλο από ένα εντυπωσιακό πυροτέχνημα για εσωτερική και εξωτερική κατανάλωση. Την ημέρα της ορκωμοσίας του είχαν ενεργοποιηθεί τουλάχιστον 50 υπηρεσίες ασφάλειας.

Το προϊόν Ομπάμα δεν είναι τίποτε άλλο από την αντεπίθεση της αμερικής μετά από αρκετά χρόνια αμφισβήτησης. Τα τελευταία χρόνια είδαμε την ρωσία να αποκτά δύναμη, την Kίνα να γίνεται ένα από τα πιο πλούσια κράτη, την Iνδία να εξελίσσεται ραγδαία, την ευρωπαϊκή ένωση να έχει το πιο ισχυρό νόμισμα στον κόσμο.

Η ελπίδα όλων αυτών που πιστεύουν στον Ομπάμα έχει να κάνει με την πίστη που έχουν πάνω στο σύστημα. Είναι πάρα πολύ εύκολο να ρίξουμε όλα τα κακά πάνω στον απερχόμενο πρόεδρο της αμερικής και όχι στην ίδια την αμερική με ότι αυτή πρεσβεύει και προσπαθεί να επιβάλλει. Αλίμονο αν τέτοιοι μηχανισμοί άφηναν την τύχη τους σε πρόσωπα. Τα πρόσωπα που εκλέγονται καθορίζονται από την κοινωνική οικονομική συγκυρία όχι το αντίστροφο.

Η εκλογή Ομπάμα δεν είναι τίποτε άλλο από την προσπάθεια του συστήματος να επανέρθει σε ισορροπία μετά από ένα διάστημα μεγάλων αναταραχών. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι δεν έχει βρεθεί ούτε ένα μεμπτό στοιχείο για αυτόν. Η ελπίδα που έχει πωληθεί δεν έχει να κάνει με το πρόσωπο αλλά με την επαναφορά της ηρεμίας, της τακτοποίησης.

Είναι τα καλύτερο φάρμακο για να πάρει το σύστημα το χρόνο που χρειάζεται και περισσότερο να αποκτήσει ξανά αξιοπιστία. Ο Ομπάμα έρχεται ως άλλος ένας εγγυητής της αμερικανικής δημοκρατίας. Της παγκόσμιας νοικοκυροσύνης.

Τελειώνοντας ας παραθέσουμε τα λόγια του Πούτιν με αφορμή την εκλογή του Ομπάμα: «οι μεγαλύτερες απογοητεύσεις, γεννιούνται από τις μεγάλες προσδοκίες».

Η προκήρυξη στάλθηκε και δημοσιεύτηκε από την εφημερίδα “Το Ποντίκι” στις 15.01.2009