Εισαγωγικό σχόλιο

Δημοσιεύουμε το παρακάτω κείμενο “Σαλπάροντας για τη φιλελεύθερη Ουτοπία” μόνο για ένα λόγο. Για να γίνει κατανοητό όταν μιλάμε για κλοπή και διαστρέβλωση ιδεών τί εννοούμε. Είναι ένα κείμενο γραμμένο από φιλελεύθερο ο οποίος στη σημερινή συγκυρία (οικονομική κρίση) ντρέπεται να πει ότι είναι νεοφιλελεύθερος και αναζητά “νέα” ερμηνευτικά εργαλεία.

Το ψευδό ζήτημα αναρχισμός και καπιταλισμός δεν είναι νέο έχει τεθεί από πιο παλιά και δεν μας ανησυχεί τόσο γιατί έχει απαντηθεί. Αυτό που μας ανησυχεί λίγο περισσότερο είναι η διαπίστωση ότι από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90, υπάρχει ένα δεξιό ρεύμα στον αναρχικό χώρο όχι συγκροτημένο ή μεθοδευμένο από κάποιους, αλλά περισσότερο σαν αίσθηση, σαν γνώμη, σαν εκσυγχρονιστική τάση, η οποία προσομοιάζει λίγο πολύ με την πιο κάτω εκδοχή και παίρνει ανά εποχές “πλειοψηφικές” διαστάσεις. Προέρχεται σίγουρα από την φοιτητικοποίηση του χώρου που κουβαλά εκτός από την στείρα άρνηση και την ιδεολογική σούπα του επιστημονισμού. Προέρχεται, επίσης, και από την μικρο-αστικοποίηση της κοινωνίας -όχι τόσο σαν τάξη, όσο σαν αντίληψη- αλλά και από την κρίση του μαρξιστικού σοσιαλισμού (επαναστατικού ή ρεφορμιστικού), γιατί εν πολλοίς ο σοσιαλισμός ταυτίστηκε δυστυχώς μόνο με τους μαρξιστές. Τελικά, εν αρχή είναι ο λόγος ή οι ανάγκες; Υπάρχει σημερινός λόγος που αγωνιζόμαστε; Είναι αναγκαία μια δίκαιη κοινωνία – με το δίκαιο όπως το εννοούμε εμείς ως αναρχικοί;

Η ιστορία του κοινωνικού αγώνα καταδεικνύει ότι όταν αποσπάται ο αναρχικός λόγος από τις ταξικές αλλά και σοσιαλιστικές του αναφορές γίνεται σκέτος φιλελευθερισμός. Όταν υπερτονίζεται η ελευθερία σε αναντιστοιχία με την ισότητα και την κοινωνική αλληλεγγύη, όταν υπερτονίζεται η εναντίωση στο κράτος σε αναντιστοιχία με τις κοινωνικές, παραγωγικές – εργασιακές σχέσεις που δημιουργεί και επιβάλλει ο καπιταλισμός, όταν συγχέεται η επαναστατικότητα της εργατικής τάξης με το ότι δεν υπάρχουν τάξεις, τότε εμείς δεν βρίσκουμε το λόγο να αγωνιζόμαστε με αυτόν τον τρόπο γιατί αυτού του είδους ο αγώνας οδηγεί στο να κονομάνε, να ζουν και να επιβάλλονται μερικοί έναντι των πολλών. Φυσικά είναι εύκολο να ηγεμονεύσεις σε επίπεδο ιδεών όταν ο οι νέο αναρχικοί αδιαφορούν η δεν θέλουν όχι μόνο να υπερασπιστούν έννοιες και αξίες αλλά απαξιούν να περιγράψουν την αναρχία ως κοινωνικό ιδανικό.

Θα χρειαζόταν τόμο για να συγκεντρωθούν τα άρθρα και τα σχόλια όπου με έναν υποκλέπτονταν και διαστρεβλωτικό τρόπο παρουσιάζονται αναρχικές έννοιες από τους δημοσιογράφους παπαγαλάκια του νέου κυβερνητισμού. “Αντιεξουσιαστικού” όπως ονομάστηκε από την σοσιαλφιλελεύθερη ελίτ του ΠΑΣΟΚ, παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα από το φερέφωνο του συγκροτήματος (πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων), Λαμπράκη τα Νέα: “… Ο Πρωθυπουργός είναι ο πομπός των οδηγητικών ιδεών και του προγραμματικού λόγου. Έχει επίσης απόλυτη εξουσία επί των στελεχών του. Ευνοϊκός παράγοντας για τη λειτουργία του συστήματος είναι ότι σε αντίθεση με τον κ. Καραμανλή, ο Γιώργος Παπανδρέου έχει δικές του «έμμονες ιδέες» που διαμορφώνουν κατεύθυνση: διεθνιστική ματιά, αυθεντική οικολογική και ελευθεριακή κουλτούρα, πηγαία ανθρωπιστική προσέγγιση, επιμονή στις διαβουλευτικές διαδικασίες χωρίς όμως να απεμπολεί στο ελάχιστο το δικό του «ηγετικό δικαίωμα»…” Για την αντιστροφή των εννοιών δείτε Τζόρτζ Όργουελ 1984, ας δούμε λιπών παρακάτω την αφήγηση των νεοφιλελεύθερων περί αναρχικού καπιταλισμού και ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματα του.

“… Σαλπάροντας για τη φιλελεύθερη Ουτοπία
Ο καπιταλισμός είναι η πληρέστερη έκφραση του αναρχισμού και ο αναρχισμός η πληρέστερη έκφραση του καπιταλισμού. Murray Rothbard

Ο σπουδαίος ιρλανδός ελευθεριακός συγγραφέας Oscar Wilde έλεγε πως, ένας χάρτης του κόσμου που δεν περιλαμβάνει την Ουτοπία δεν αξίζει ούτε να τον κοιτάξεις, γιατί αφήνει έξω μια χώρα προς την οποία η ανθρωπότητα πάντοτε κατευθύνεται. Και όταν η ανθρωπότητα φτάνει εκεί, κοιτάζει μακριά και, βλέποντας μία καλύτερη χώρα, σαλπάρει. Η πρόοδος είναι η πραγματοποίηση των Ουτοπιών.

Καθώς όμως η επανάσταση και η διάψευση αποτελούν τον αέναο κύκλο της ουτοπικής κοινωνικής μηχανικής και ένας καταστροφικός, τυραννικός και ανθρωποκτόνος βολονταρισμός έρχεται να συντρίψει τα όνειρα και τις προσδοκίες των λαών και να ανταμείψουν μόνο τους πρόθυμους νέους εξουσιαστές, οι φιλελεύθεροι στάθηκαν σφόδρα επικριτικοί απέναντι στον τελεολογικό αισθητισμό των διαφόρων ουτοπικών σχεδίων (Edmund Burke, Karl Popper, κ.ά).

Ωστόσο, ο φιλελευθερισμός ως απότοκος του πνεύματος του Διαφωτισμού, της «υπόσχεσης του μέλλοντος» (Conan), είναι συνυφασμένος με την έννοια της προόδου. Και δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέεται με τη στατική, συντηρητική και τελικά καθεστωτική λογική του «καλύτερου δυνατού κόσμου» (Leibniz). Έτσι, ακόμη και μέσα στη δίνη του β’ παγκόσμιου πολέμου και τη κυριαρχία των ολοκληρωτικών ιδεολογιών, διανοητές όπως ο Friedrich Hayek δεν έπαψαν να οραματίζονται έναν κόσμο ατομικής και συλλογικής ανάπτυξης, αξιοπρέπειας και ευημερίας.

Πέρα από τον Hayek, η «μετα-ουτοπία» του αμερικανού πολιτικού φιλόσοφου Robert Nozick, το «ελάχιστο κράτος» της ρωσο-αμερικανίδας συγγραφέως Ayn Rand (minarchism) και φυσικά η καπιταλιστική αναρχική κοινωνία του David Friedman, κεντρίζουν τη σκέψη του ανοιχτόμυαλου και απαιτητικού αναγνώστη στη κατεύθυνση μίας εναλλακτικής κοινωνικής συγκρότησης με βάση το πρωτείο του ατόμου. Κοινός τόπος όλων, η από-πολιτικοποίηση του κράτους, κάτι που εν πολλοίς αντανακλά τον κλασσικό φιλελευθερισμό του 19ου αιώνα και το «ουδέτερο κράτος» του Benjamin Constant.

Ο μελετητής της ιστορίας των πολιτικών ιδεών δεν μπορεί επίσης παρά να παρατηρήσει πως, η λογοτεχνία συνδιαλέγεται συχνότατα παραγωγικά με την «ουτοπική» πολιτική θεωρία. Από τους ουτοπικούς σοσιαλιστές και την Ουτοπία του Thomas More, μέχρι το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ και το Άγνωστο Αριστούργημα του Honoré de Balzac, τα παραδείγματα πάμπολλα. Ειδικά το παρεξηγημένο είδος της επιστημονικής φαντασίας, αποτελεί διαρκή επίδραση για την ελευθεριακή (libertarian) σκέψη (Philip K Dick, Ursula Le Guin, Ray_Bradbury, κ.ά).

Για τον αμερικανό αναρχο-καπιταλιστή διανοητή David Friedman, αρχική πηγή έμπνευσης στάθηκε το έργο του αμερικανού συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Robert Heinlein και η πολυβραβευμένη νουβέλα του The Moon is a Harsh Mistress. Στην ιστορία, που διαδραματίζεται το έτος 2075 στη Σελήνη, η αυταρχική ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γης έχει δημιουργήσει αποικίες όπου κατοικούν ποινικοί και αντικαθεστωτικοί κρατούμενοι καθώς και οι απόγονοι τους. Οι αποικίες εξεγείρονται υπό τη καθοδήγηση του καθηγητού Bernardo de La Paz με σκοπό την απεξάρτηση από τη γήινη εξουσία και την εγκαθίδρυση ενός κοινωνικού συστήματος που αποκαλείται «ορθολογική αναρχία» (rational anarchism), όπου όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από τους πολίτες που φέρουν την ευθύνη των πράξεων τους, χωρίς την ιεραρχική δια-μεσολάβηση κάποιας κεντρικής εξουσίας, «ένα τέλειο σύστημα βασισμένο στις ατέλειες των ανθρώπων». Ωστόσο, παρά την επιτυχή κατάληξη της επανάστασης, η συνέχεια διαψεύδει τους εμπνευστές της καθώς τα αντι-φιλελεύθερα και λεγκαλιστικά (legalist) ένστικτα των πολιτών καθορίζουν την τελική μορφή της πολιτικής συμβίωσης.

Στο σημαντικό έργο του The Machinery of Freedom- Guide to a Radical Capitalism, ο David Friedman επιχειρεί να μεγιστοποιήσει την κοινωνική ευημερία μεταφέροντας παραδοσιακές κρατικές/ κυβερνητικές λειτουργίες στις αγορές. Διόλου τυχαία, το βιβλίο αφιερώνεται στον Robert Heinlein (μαζί με τον πατέρα του Milton Friedman και τον Friedrich Hayek), ενώ έχει συγγράψει κείμενο με τον χαρακτηριστικό τίτλο Rational Anarchism. Στην πραγματικότητα, ο Friedman επιχειρεί να επεξεργαστεί εκείνες τις προϋποθέσεις που θα οδηγούσαν το κοινωνικό πείραμα στις αποικίες της Σελήνης στην επιτυχία.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο που αναφέρεται στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης και επιβολής των νόμων. Στο Police, Courts and Laws- on the Market διερευνά τις προϋποθέσεις αποτελεσματικής λειτουργίας ενός συστήματος ρύθμισης των κοινωνικών σχέσεων, απομακρυσμένο από το κυρίαρχο νομικό και ηθικό πατερναλισμό (legal and moral paternalism) και βασισμένο μηχανισμό των αγορών και τις αυθόρμητες τάξεις (spontaneous orders) που αυτές παράγουν. Σκέψεις που αξίζει να μελετηθούν και υπό το επίκαιρο πρίσμα της εφαρμογής της ελληνικής έννομης τάξης λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες κράτησης και υπερ-πληθυσμού των φυλακών καθώς και τις επαναλαμβανόμενες και ανεπίτρεπτες αυθαιρεσίες στην επιβολή της τάξης.

Είναι ακόμη εντυπωσιακό πως αρκετά από τα σημεία που αναπτύσσει ο Friedman, όπως η ιδιωτικοποίηση των ταχυδρομικών υπηρεσιών, φαντάζουν σήμερα, τρεις δεκαετίες μετά, εντελώς ξεπερασμένα κυρίως λόγω της τεχνολογικής προόδου. Ο Friedman αναγνωρίζει τον αποφασιστικό ρόλο της τεχνολογίας και προς τούτο, στο πρόσφατο βιβλίο του Future Imperfect- Technology and Freedom in an Uncertain World διερευνά τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους οι τεχνολογικές εξελίξεις θα επηρεάσουν την κοινωνική συμβίωση στο μέλλον.

O David Friedman εντάσσεται στη σχολή του αναρχο-καπιταλισμού, όπου κυριαρχεί η μορφή του αμερικανού διανοητή Murray Rothbard (στον οποίο πιστώνεται κι ο όρος). Στα κυριότερα έργα του, το The Ethics of Liberty όπου διερευνώνται οι αξιακές προϋποθέσεις της αναρχο-φιλελεύθερης κοινωνικής συγκρότησης και το For a New Liberty, όπου παρουσιάζονται ορισμένες πρακτικές εφαρμογές της (εκπαίδευση, ασφάλεια, νόμισμα, δημόσια τάξη, κ.λπ), ο Rothbard αναπτύσσει ένα πολιτικό-οικονομικό σύστημα, με άξονες τo laissez-faire στην οικονομία και την «ιδιοκτησία του εαυτού» (self-ownership) στην ηθική (ethics).

Ωστόσο, ο Friedman παραμένει φιλοσοφικά ωφελιμιστής (utilitarian) και συνεπειοκράτης (consequentialist), ενώ ο Rothbard όπως άλλωστε και το μεγαλύτερο κομμάτι αυτού του σημαντικού διανοητικού ρεύματος (σχολή των Αυστριακών Οικονομικών, κ.ά.) ακολουθεί αξιακή-δεοντολογική (normative) αναπτύσσοντας ένα φιλελευθερισμό φυσικών δικαιωμάτων (natural rights libertarianism).

Σε κάθε περίπτωση, το ρεύμα του αναρχο-φιλελευθερισμού στο σύνολό του υιοθετεί μια αντιπολιτική στάση που δεν έχει κοινά με την πολιτική απάθεια ή την λαϊκιστική ισοπέδωση των ημερών μας, αλλά αντίθετα πρόκειται για μια συνεπή κριτική των ιεραρχικών (ακόμη και δημοκρατικών) εξουσιαστικών σχέσεων και για μια διαρκή αναζήτηση της κοινωνικής και πολιτικής χειραφέτησης των ατόμων.

Σύμφωνα με τον ούγγρο αναρχο-φιλελεύθερο διανοητή Antony de Jasay, «παρά τη λογική της θέσης πως το κράτος δεν είναι πραγματικά αναγκαίο, και την έλξη της εύτακτης αναρχίας, δεν αξίζει η προσπάθεια να υπερασπίζεται κάποιος την εξαφάνιση του κράτους. Αξίζει όμως τον κόπο η συνεχής αμφισβήτηση της νομιμοποίησης του… Το καλύτερο που μπορεί να κάνει ο συνεπής φιλελευθερισμός είναι να αντιμάχεται την εισβολή του κράτους βήμα-βήμα, εκεί όπου κάποιος ιδιωτικός χώρος μπορεί ακόμη να προστατευθεί και ο δημόσιος χώρος να ανακτηθεί». Και σε αυτή τη κατεύθυνση το έργο του David Friedman στέκεται φωτεινός φάρος ώστε να βρει το φιλελεύθερο σκαρί τη ρότα για την Ουτοπία…”

Δημήτρης Σκάλκος 2009

Σημειώσεις:
Για μια εξαιρετική βιβλιογραφική σύνοψη του αναρχο-καπιταλισμού, δες: Hans-Hermann Hoppe, Anarcho-Capitalism: An Annotated Bibliography και για μια αντιπροσωπευτική συλλογή κειμένων δες: Edward P. Stringham, Anarchy and the Law- the Political Economy of Choice. Για τη σύνδεση επιστημονικής φαντασίας και ελευθεριακού κινήματος, δες:Oyvind Myhre, Science Fiction- A Vision of Liberty

http://www.anarkismo.net/article/14915

Τον τελευταίο καιρό οι επιθέσεις φασιστικών ομάδων έχουν αρχίσει να πληθαίνουν επικίνδυνα. Ο καινούργιος μπατσο-υπουργός, θέλοντας να επιδείξει περίσσια τόλμη και αποφασιστικότητα, σαν πρώτη πράξη του επέλεξε να στοχοποιήσει την περιοχή των Εξαρχείων. Διακήρυσσε προς πάσα κατεύθυνση ότι θα επιβάλλει την τάξη παντού, ότι δεν μπορούν να υπάρχουν περιοχές αυτόνομες, ότι αυτός πλέον έρχεται να επιβάλλει μια καινούργια σειρά στα πράγματα.

Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να βλέπουμε πάνοπλους μπάτσους να περιφέρονται στην ευρύτερη περιοχή των Εξαρχείων ζητώντας προσωπικά στοιχεία, κάνοντας προσαγωγές σε όποιον δεν τους άρεσε το πρόσωπο ή η εμφάνισή του, παρενοχλώντας λεκτικά με σεξιστικού περιεχομένου σχόλια όποια κοπέλα περνούσε από μπροστά τους κτλ. Φυσικά πάντα φρόντιζαν να επιδεικνύουν τα όπλα τους ακόμα και στο σημείο που, σχεδόν ένα χρόνο πριν, ο συνάδελφός τους Επαμεινώνδας Κορκονέας δολοφόνησε τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο.

Ταυτόχρονα, τα καθεστωτικά μέσα και το σύνολο των ρουφιανοδημοσιαγράφων δεν έχασαν την ευκαιρία. Για άλλη μια φορά όταν συνέβαιναν όλα τα παραπάνω σιωπούσαν εκκωφαντικά. Από την άλλη μεριά δεν έχασαν την ευκαιρία να συνδέσουν με κάθε τρόπο την καλούμενη «εγχώρια τρομοκρατία» με τον ποινικό χώρο και κατόπιν με τον αντιεξουσιαστικό. Εμφανίζουν σαν αδίστακτους τρομοκράτες – δολοφόνους άτομα ανεξαρτήτου ηλικίας. Λογική στους συνειρμούς δεν υπάρχει και ούτε πρόκειται να υπάρξει αφού πίσω από όλα τα δημοσιεύματα είναι “καλά πληροφορημένες πηγές” (βλέπε ασφάλεια) οι οποίες διαρρέουν πληροφορίες που εξυπηρετούν πολλούς και διαφορετικούς σκοπούς αλλά κυρίως στη διαμόρφωση κλίματος κοινωνικής νομιμοποίησης των πολιτικών διώξεων.

Με αιχμή το επιχείρημα ότι οι μπάτσοι είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας που απλά δουλεύουν, οι εγκέφαλοι της ασφάλειας και τα όργανά τους οι δημοσιογράφοι φροντίζουν να διαμορφώσουν με τέτοιο τρόπο τη συνείδηση της κοινωνίας ώστε να μπορούν να αποκρούσουν επικοινωνιακά όλα τα αίσχη που σχεδιάζουν να κάνουν σε ενδεχόμενες εκδηλώσεις το Δεκέμβρη ή ακόμα και για ότι συμβεί στη δίκη του δολοφόνου Επαμ. Κορκονέα.

Παράλληλα, τα φασιστοειδή και η political correct πτέρυγά τους το ΛΑΟΣ, εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση, συνεχίσουν την προπαγάνδα τους εναντίων των πολιτικών προσφύγων και των οικονομικών μεταναστών. Δεν μένουν όμως μόνο εκεί. Με αφορμή την παραπάνω πολιτική πρακτική του Κράτους απροκάλυπτα χρησιμοποιούν φυσική βία ατόμων που ανήκουν στον αναρχικό-αντιεξουσιαστικό χώρο και εναντίων προσφύγων – μεταναστών.

Η συνεχής στοχοποίηση και προσπάθεια αποπολιτικοποίησης από την πλευρά του Κράτους της δράσης των Εξαρχείων έχει προετοιμάσει το έδαφος σε όλους τους αυτόκλητους υπερασπιστές του κράτους να δράσουν ανενόχλητοι. Κινήσεις μελών φασιστικών ομάδων εναντίων συντρόφων ταυτίζονται με την δράση των μπάτσων που λειτουργούν νόμιμα όταν χρησιμοποιούν βία. Οι δράση τους φαίνεται ότι είναι συμπληρωματική (δεν αποκλίνει και πολύ από την αλήθεια αυτή η άποψη) άρα και νόμιμη.

Το Κράτος και όλοι οι αυτόκλητοι υπερασπιστές του αστικού δικαίου έχουν προσπαθήσει πάρα πολύ να πείσουν ότι δουλεύουν προς την κατεύθυνση της προάσπισης δικαιωμάτων της κοινωνίας. Τα δικαιώματα που έρχονται να υπερασπιστούν είναι αυτά που οι ίδιοι κρίνουν ότι ορίζουν τα όρια της προσωπικής ελευθερίας.

Η προσωπική ελευθερία και ο αυτοπροσδιορισμός όμως δεν ορίζονται από κανένα νόμο και από καμία αστική ηθική. Οι κρατικοί και παρακρατικοί μηχανισμοί βίας θα μας βρουν μπροστά τους. Είμαστε και θα είμαστε στο δρόμο και ποτέ σε κάποιο τηλεοπτικό “παράθυρο”. Τα πραγματικά δελτία ειδήσεων είναι αυτά που συμβαίνουν καθημερινά στο δρόμο και όχι αυτά που κατασκευάζονται σε studio ή σε κάποιο όροφο της Λ. Αλεξάνδρας.

Η απλή πρακτική και συνέπεια ανάμεσα στο λόγο και τη δράση είναι ικανή να νικήσει όλα τα κατασκευασμένα επιχειρήματα και εντυπώσεις.

Ο πραγματικός εχθρός φοράει στολή και γραβάτα. Ο πραγματικός εχθρός προσπαθεί να κρυφτεί πίσω από σύμβολα (σημαίες, σταυρούς, μισοφέγγαρο). Ο πραγματικός εχθρός προσπαθεί με κάθε τρόπο να δείξει την καλοσύνη του κάνοντάς σε “νόμιμο”. Ο πραγματικός εχθρός τρομοκρατεί με την εικόνα και την αποκλειστική είδηση. Ο πραγματικός εχθρός φροντίζει να σου δείξει τα πάντα από την τηλεόραση έτσι ώστε να μην χρειαστεί ποτέ να προσπαθήσεις να ζήσεις. Ο πραγματικός εχθρός προσπαθεί να σε κάνει φοβισμένο.

Δεν πρόκειται ποτέ να γίνουμε υποχείρια της σκέψης και της λογικής τους. Δεν πρόκειται ποτέ να φοβηθούμε τον άνθρωπο.

Στόχος είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου από όλα τα κοινωνικά κατασκευάσματα που τον φυλακίζουν και τον κάνουν να φοβάται.