Μετά το 1945, οι ΗΠΑ βγήκαν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο , έχοντας σαν χώρα τα παγκόσμια αποθέματα χρυσού, τη μεγαλύτερη βαριά βιομηχανία αλλά και ένα πλεόνασμα σε σχέση με την ποσότητα χρυσού και δολαρίων σε κυκλοφορία (Πληθωριστικό χρήμα). Έτσι τη δεκαετία το 50 κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά, έτσι ώστε να υποστηρίξουν συμμάχους τους , όπως η Γερμανία η Ιαπωνία αλλά άλλες ασιατικές χώρες, που θεωρούσαν ότι είναι κλειδιά στη μάχη εναντίον του κομουνισμού. Με το άνοιγμα της Αμερικανικής αγοράς για εισαγωγές από την Ιαπωνία και τη Δυτική Γερμανία επιτεύχθηκε μια σταθερότητα. Το σημαντικότερο στοιχείο από την ανάπτυξη αυτού του είδους σχέσεων ήταν ότι δημιουργήθηκε μια πολύ στενή εμπορική σχέση προς όφελος των ΗΠΑ.
Αυτό κράτησε μέχρι τον πόλεμο του Βιετνάμ. Οι δαπάνες του πολέμου ήταν τόσο μεγάλες που σχεδόν εξαντλήθηκαν τα αποθέματα χρυσού για την Αμερική. Το 1968 η κατάσταση είχε γίνει εξαιρετικά κρίσιμη αφού οι κεντρικές τράπεζες ξένων κρατών που είχαν αποθέματα σε δολάρια φοβούμενοι ότι τα αποθέματά τους θα αποκτήσουν μηδενική αξία ζητούσαν χρυσό από την αμερικανική κυβέρνηση.
Τον Αύγουστο του 1971, ο Nixon έσπασε τη συμφωνία του Breton Woods και αρνήθηκε να εξαγοράσει τα δολάρια δίνοντας χρυσό. Δεν υπήρχε αρκετός χρυσός. Αυτή η στιγμή αποτελεί ένα υπερβολικά σημαντικό σημείο στην παγκόσμια οικονομική ιστορία. Μετά το 1971 το δολάριο σταμάτησε να αντιστοιχεί σε μια ουγκιά χρυσού, που ήταν κάτι μετρήσιμο. Η αξία του δολαρίου πλέον καθοριζόταν από το υπουργείο οικονομικών και την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ.
Το δολάριο, πλέον έγινε ένα έμβλημα με πολιτική σημασία. Εμπιστοσύνη στο δολάριο αυτόματα σήμαινε εμπιστοσύνη στην Αμερική, τον υπερασπιστή του «ελεύθερου κόσμου». Στην αρχή δεν μπόρεσε να εκτιμηθεί η δύναμη αυτής της μετάλλαξης του δολαρίου από την ίδια την Αμερική μια και έγινε αναγκαστικά αφού τα αποθέματα του χρυσού είχαν φτάσει σε δραματικό επίπεδο. Η Αμερική χρησιμοποίησε το ρόλο της σαν ο κυρίως παράγοντας του ΝΑΤΟ για να πιέσει τους συμμάχους της να δέχονται το δολάριο όπως και πριν. Οι ισοτιμίες άρχισαν να «παίζουν» ολοένα και περισσότερο. Οι αγορές σταδιακά απορυθμίστηκαν. Οι παράκτιες τράπεζες δημιουργήθηκαν με αποτέλεσμα την κυκλοφορία ανεξέλικτων αμοιβαίων ομολόγων και «τοξικών» παραγώγων. Όλες αυτές οι αλλαγές οργανώθηκαν από την Washington σε συνεργασία με κεντρικές τράπεζες της Νέας Υόρκης.
Το παράδοξο του χρέους σε δολάριο.
Αυτό που συνειδητοποίησαν άμεσα, μετά το 1971, οι Αμερικάνοι ήταν ότι θα μπορούσαν να ασκήσουν μεγαλύτερη επιρροή παγκόσμια μέσω του χρέους. Του δημόσιου χρέους. Ο χρυσός κανόνας είναι : «Το χρέος ενός ανθρώπου είναι πίστωση από κάποιον άλλο». Έτσι από τη στιγμή που όλα τα βασικά εμπορεύματα και πάνω από όλα το πετρέλαιο διαπραγματεύονταν σε δολάρια, η ζήτηση για το δολάριο θα συνεχιζόταν, έστω και η Αμερικανική κυβέρνηση δημιουργούσε περισσότερα δολάρια από ότι η ίδια της η οικονομία δικαιολογούσε.
Έτσι, οι εμπορικοί συνεργάτες των Αμερικανών είχαν στα χέρια τους τεράστιες ποσότητες δολαρίων, τόσες που φοβόντουσαν να δημιουργήσουν μια νομισματική κρίση. Αντίθετα, όλοι οι εταίροι σταδιακά διόγκωναν αυτά τα αποθέματα, αποδυναμώνοντας τις οικονομίες τους προκειμένου να στηρίξουν το δολάριο γιατί διέβλεπαν μια επερχόμενη παγκόσμια κατάρρευση. Το πρώτο shock ήρθε το 1973 όταν η τιμή του πετρελαίου αυξήθηκε κατά 400%. Η Γερμανία και η Ιαπωνία αλλά και ο υπόλοιπος κόσμος κλονίστηκαν. Η ανεργία αυξήθηκε θεαματικά. Το δολάριο είχε κερδίσει.
Το νομισματικό σύστημα με βάση το δολάριο είναι η πραγματική πηγή του παγκόσμιου πληθωρισμού που έχουμε βιώσει και στην Ευρώπη αλλά και παγκόσμια μετά το 1971. Ανάμεσα στο 1945 και το 1965 η ποσότητα των δολαρίων που κυκλοφορούσαν αυξήθηκε μόν κατά 55%. Αυτά ήταν τα χρυσά χρόνια με χαμηλό πληθωρισμό και σταθερή οικονομική ανάπτυξη. Μετά την απόφαση του Nixon, την αποδέσμευση του δολαρίου δηλαδή από το χρυσό, τα χρόνια 1971 – 2001, η ποσότητα των δολαρίων σε κυκλοφορία αυξήθηκε κατά 2000%.
Το δολάριο παρόλα αυτά εξακολουθεί να είναι παγκόσμιο νόμισμα. Αυτό σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες όλων των χωρών, πρέπει να έχουν αποθέματα σε δολάριο προκειμένου να αντιμετωπιστεί μια κρίση που θα αφορά το εμπορικό τους ισοζύγιο αλλά και την εθνική ζήτησή τους για πετρέλαιο. Σήμερα περίπου το 67% των αποθεμάτων σε ξένο νόμισμα είναι δολάρια. Το υπόλοιπο είναι χρυσός , ενώ το ευρώ αποτελεί μόνο το 15%. Μέχρι την κυκλοφορία του ευρώ δεν υπήρχε κανένα νόμισμα που θα μπορούσε έστω και θεωρητικά να υποκαταστήσει το δολάριο όσο αφορά των αποθεματικό ρόλο.
Αυτό που είναι λίγο κατανοητό , είναι το πως συνδέεται ο ρόλος του εμπορικού ελλείμματος με το δολάριο. Η Αμερική σκόπιμα έχει επιλέξει να έχει μεγάλα ελλείμματα στο εμπορικό αλλά και στο δημοσιονομικό της ισοζύγιο. Αυτή η τακτική ονομάζεται «καλοπροαίρετη παραμέληση», αλλά ο πραγματικός σκοπός είναι να δημιουργήσει εξάρτηση σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο από το δολάριο. Όσο τα ξένα κράτη δέχονται το δολάριο για τις εμπορικές τους συναλλαγές ή Αμερική θα εξακολουθεί να έχει το μοναδικό πλεονεκτικά της εκτύπωσης του συγκεκριμένου νομίσματος. Το τέχνασμα είναι η αποδοχή του νομίσματος. Η ιστορία των προηγούμενων 30 χρόνων δείχνει πως έχουν καταφέρει να το πετύχουν μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου , της Παγκόσμιας Τράπεζας αλλά και επενδυτών – δανειστών όπως ο George Soros.
Αυτό που έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν είναι ένας μηχανισμός περισσότερο αποτελεσματικός από την οποιαδήποτε Βρετανική Αυτοκρατορία και την σχέση της με την Ινδία μέσω του Χρυσού Κανόνα. Όσο η Αμερική θα συνεχίζει να είναι στρατιωτική υπερδύναμη, ο κόσμος θα εξακολουθεί να χρησιμοποιεί το πληθωριστικό δολάριο για τις συναλλαγές του. Αναπτυσσόμενες χώρες , όπως η Αργεντινή ή το Κογκό ή η Ζάμπια πιέζονται να δεχτούν δολάρια προκειμένου να πάρουν δάνεια μέσω του ΔΝΤ. Τα βιομηχανικά κράτη είναι υποχρεωμένα να διαπραγματεύονται σε δολάρια επίσης προκειμένου να υπερασπίσουν τα εθνικά τους νομίσματα. Η συνολική επίδραση της Αμερικανικής νομισματικής δημοσιονομικής αλλά και εμπορικής πολιτικής είναι να εξακολουθεί να έχει το δολάριο μοναδικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία. Δεν είναι τυχαίο ότι το μεγαλύτερο οικονομικό κέντρο του κόσμου είναι η Νέα Υόρκη. Είναι ο πυρήνας του Αρκανικού νομισματικού συστήματος.
Η λειτουργία είναι πολύ απλή. Μια πολύ μεγάλη ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία στην Αμερική δέχεται δολάρια για τις πωλήσεις που κάνει εκεί. Μετά τα δολάρια αυτά επιστρέφονται στην εθνική κεντρική τράπεζα προκειμένου αυτά να μετατραπούν σε ευρώ ή σε ένα άλλο νόμισμα που θέλει η συγκεκριμένη εταιρία να χρησιμοποιήσει. Με αυτό τον τρόπο αυξάνονται συνέχεια τα αποθέματα της συγκεκριμένης εθνικής τράπεζας σε δολάρια. Μετά την πετρελαϊκή κρίση του 70, η ανάγκη της ύπαρξης αποθεμάτων σε δολάρια προκειμένου να γίνεται αγορά πετρελαίου έγινε εθνικός στόχος για πάρα πολλές χώρες. Οι εξαγωγές γίνονταν σε δολάριο προκειμένου να δημιουργηθούν τέτοιου είδους αποθέματα. Έφτασε κάποια στιγμή όμως που η ποσότητα- αξία των δολαρίων που είχαν όλες οι χώρες μαζί δεν ανταποκρινόταν σε αντίστοιχη ύπαρξη χρυσού. Έτσι προκειμένου να εξασφαλίσουν τις απαιτήσεις τους αγοράσαν ομόλογα που είχε εκδώσει η ίδια η Αμερική προκειμένου να χρηματοδοτήσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα. Και από τη στιγμή που η Αμερική είχε μεγάλο έλλειμμα υπήρχαν πολλά τέτοιου είδους ομόλογα να αγοραστούν από όλους.
Σήμερα οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες έχουν στα χαρτοφυλάκια τους τέτοιου είδους κρατικά Αμερικανικά ομόλογα που ανταποκρίνονται στα αποθέματα τους σε δολάριο. Μια εκτίμηση είναι ότι το ποσό αυτό ανέρχεται σε 1 έως 1,5 τρις δολάρια. Καταλαβαίνουμε όλοι αυτό δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μέρος του Αμερικανικού χρέους. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας ροής είναι η Αμερική να έχει ουσιαστικά «εθιστεί» στον εξωτερικό δανεισμό. Η ικανότητα της να έχουν οι κάτοικοί της υψηλό βιοτικό επίπεδο και να μπορούν να διαθέτουν τα εισοδήματά τους για κατανάλωση είναι αποτέλεσμα του δανεισμού. Η Αμερική ζει με τα χρήματα που της δανείζει ο υπόλοιπος κόσμος. Εάν το καλοσκεφτούμε τα δολάρια που έχει δώσει ένας Αμερικάνος για να αγοράσει ένα ευρωπαϊκό προϊόν έχουν ουσιαστικά επιστραφεί.
Σήμερα το Αμερικανικό έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου κυμαίνεται γύρω στα 500 δις δολάρια αλλά παρόλα αυτά το δολάριο δεν καταρρέει. Γιατί; Τον Μάιο και τον Ιούνιο μόνο η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας και της Ιαπωνίας μόνο αγόρασαν κρατικά αμερικανικά ομόλογα αξίας 100 δις δολαρίων. Το έκαναν ακόμη και όταν η αξία των ομολόγων έπεφτε. Η πράξη αυτή δεν ήταν τίποτε άλλο από μία κίνηση προκειμένου να προστατέψουν τις εξαγωγές τους και να διατηρήσουν σταθερή την ισοτιμία δολαρίου γιέν.
Είδει το σύστημα των παγκόσμιων πληρωμών αλλά περισσότερο η παγκόσμια αγορά κεφαλαίων (μετοχές, ομόλογα, παράγωγα) διαπραγματεύονται κατά κύριο λόγο σε δολάριο, το δολάριο υπερισχύει όλων. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να προσφέρει μια εναλλακτική λύση, αλλά μέχρι τώρα απλά παρακολουθεί τις εξελίξεις. ΄Οσο οι ευρωπαϊκές τράπεζες μιμούνται τις Αμερικάνικές η βιομηχανική βάση της Ευρώπης θα καταστρέφεται. Προκειμένου να μειωθούν τα αποθέματα σε δολάρια η πρακτική που ακολουθούν οι υπόλοιπες εθνικές κυβερνήσεις είναι απλά να μειώσουν τις εξαγωγές τους. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα ένα ακόμη,η μεγαλύτερο εμπορικό πλεόνασμα αλλά και την προσέλκυση περισσότερων δολαρίων.
Συνεχίζεται…