UNABOMBER: Τεχνοφοβικός Τρομοκράτης ή Μεταμοντέρνος Ήρωας;

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 ένα είδος τρομοϋστερίας έχει καταλάβει τον πλανήτη μας. Κηρύσσοντας έναν ανένδοτο πόλεμο κατά της Αλ Κάιντα οι ΗΠΑ ουσιαστικά κήρυξαν έναν άτυπο Δ’ Παγκόσμιο Πόλεμο (έπειτα από δύο θερμούς κι έναν ψυχρό πόλεμο κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα) κατά της «διεθνούς τρομοκρατίας» –έναν πόλεμο χωρίς εμφανή στον ορίζοντα ημερομηνία λήξης.

Επενδύοντας πολιτικά στο Φόβο και στην ανασφάλεια των δημοκρατικών κοινωνιών, οι Αμερικάνοι νεοσυντηρητικοί, που προωθούν την ιδέα της Αυτοκρατορίας, εκμεταλλεύτηκαν όσο το δυνατόν περισσότερο τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 για να επιβάλλουν τη δική τους «Αυτοκρατορία του Τρόμου» σε ολόκληρο τον πλανήτη μας. Κυνηγώντας το φάντασμα της Αλ Κάιντα κι έναν αόρατο εχθρό που ακούει στο όνομα «ισλαμική τρομοκρατία», τα νεοσυντηρητικά γεράκια των ΗΠΑ βρήκαν το τέλειο πρόσχημα για να δρομολογήσουν προαποφασισμένα σχέδια, τα οποία ανοίγουν το δρόμο για ένα «Νέο Αμερικανικό Αιώνα». Η επέμβαση στο Αφγανιστάν (2001), η επίθεση και η κατάληψη του Ιράκ (2003) και η κυοφορούμενη «προληπτική επίθεση» κατά του πυρηνικοποιημένου Ιράν, δεν θα συνέβαιναν ποτέ χωρίς την πολιτική εκμετάλλευση από τους Αμερικανούς νεοσυντηρητικούς της 11ης Σεπτεμβρίου και της τρομοϋστερίας που εκδηλώθηκε στους κόλπους της αμερικανικής κοινωνίας και των Δυτικών κοινωνιών γενικότερα.

Λένε ότι ο πόλεμος είναι η τρομοκρατία των ισχυρών και αντίστοιχα, ότι η τρομοκρατία είναι ο πόλεμος των αδυνάτων. Πέρα από την αλήθεια που μπορεί να κρύβει αυτή η φράση είναι γεγονός ότι στην εποχή μας η λέξη τρομοκρατία έχει λάβει μυθικές διαστάσεις. Ολόκληρος ο κόσμος αισθάνεται ξαφνικά ότι βρίσκεται σε κατάσταση πολιορκίας από τους απανταχού τρομοκράτες. Τα ατομικά και δημοκρατικά δικαιώματα περιορίζονται υπό το πρόσχημα πάντα της ασφάλειας και της προστασίας της «δημοκρατίας των φιλήσυχων νοικοκυραίων» από την απειλή της τρομοκρατίας. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, όπου κυριαρχεί η παγκοσμιοποίηση του φόβου, η δημοκρατία εκφυλίζεται σταδιακά από μορφή άσκησης λαϊκής κυριαρχίας σε μηχανισμό κατασκευής προσχεδιασμένης συναίνεσης. Στην προκείμενη μάλιστα περίπτωση η συναίνεση αυτή αφορά στην άνευ όρων υποστήριξη των Δυτικών κοινωνιών στον ατελεύτητο αγώνα της πολεμικής μηχανής των ΗΠΑ κατά της «διεθνούς τρομοκρατίας», η οποία επιτελεί το ρόλο των σύγχρονων «βαρβάρων»  –το αρχέτυπο της απειλής κάθε Αυτοκρατορίας.

Για μια ακόμη φορά στην πρόσφατη ιστορία οι ΗΠΑ εμφανίζονται ως οι υπερασπιστές της ελευθερίας, των δημοκρατικών αξιών, των δικαιωμάτων του «ελεύθερου κόσμου», κλπ. κατά της απειλής των «κακών τρομοκρατών», που ζηλεύουν τα πολύκλαυστα φιλελεύθερα ιδεώδη μας και επιθυμούν, παρακινούμενοι θα έλεγε κανείς από μια μηδενιστική παρόρμηση, την κατάλυση της έννομης τάξης και την επιβολή της δικτατορίας του τρόμου. Στην πραγματικότητα όμως η ίδια η πολιτική των σημερινών ΗΠΑ συνιστά μια παγκόσμια «τρομοκρατική απειλή» σε βάρος των ελεύθερων λαών, των ανεξάρτητων κυβερνήσεων, των αυτόνομων κοινοτήτων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τόσο η στρατιωτική επιβολή, όσο και η επέκταση του θεσμικού και νομικού οπλοστασίου των ΗΠΑ, συνιστούν μια μορφή «τρομοκρατίας», απέναντι στην οποία οι λαοί είναι ουσιαστικά ανυπεράσπιστοι. Αν και διώκτες της, οι ΗΠΑ, αποτελούν στην ουσία τους πραγματικούς δημιουργούς της σύγχρονης τρομοκρατίας. Αυτό δεν αποτελεί απλώς σχήμα λόγου.

Οι ΗΠΑ, η μητρόπολη του σύγχρονου καπιταλισμού και επίκεντρο της πρώτης παγκόσμιας Αυτοκρατορίας, αποτελούν ταυτόχρονα και μήτρα μιας ιδιότυπης τρομοκρατίας «αναρχοδεξιού» τύπου, που στρέφεται κατά του αριστερίζοντα φιλελευθερισμού, της τεχνολογίας, του εκσυγχρονισμού και της βιομηχανικής κοινωνίας στο σύνολό της. Η περίπτωση του Τεντ Κατζίνσκι (Teodor Kaczynski), γνωστού και ως Unabomber, ενός μεγαλοφυούς καθηγητή μαθηματικών του Χάρβαρντ που μετατράπηκε στον πιο επικίνδυνο και ασύλληπτο τρομοκράτη στην ιστορία των ΗΠΑ, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σύγχρονης αμερικανικής τρομοπαράνοιας. Ο Unabomber, καθώς και το περίφημο μανιφέστο του, αποτελούν έναν ανίερο καθρέπτη στον οποίο αντανακλάται η φοβία της σύγχρονης Αμερικής απέναντι στη θεμελιώδη άποψη του Μαρξ ότι «η καπιταλιστική παραγωγή γεννά την ίδια της την άρνηση. Είναι η άρνηση της άρνησης». Η ιστορία του Unabomber, που περιγράφεται στη συνέχεια, είναι η ιστορία ενός «νεκροθάφτη του καπιταλισμού» και  της βιομηχανικού κοινωνίας, ενός «νεκροθάφτη» που γέννησε ο σύγχρονος καπιταλισμός αμερικανικού τύπου. Είναι η ίδια του η άρνηση. Γι’ αυτό και η παρουσίαση του φαινομένου Unabomber καθώς και η μελέτη του περίφημου μανιφέστου του, αποτελούν ουσιαστικά μια μοναδική ευκαιρία κατάδυσης μέσα στο σύμπαν της αμερικανικής τρομοπαράνοιας. Η ιστορία του  Unabomber είναι η ιστορία μιας εκτροχιασμένης μεγαλοφυΐας που στράφηκε ενάντια στην κοινωνία που τη γέννησε. Το δε μανιφέστο του δεν είναι το τεχνοφοβικό παραλήρημα ενός νεολουδδίτη φιλόσοφου αλλά ένα προφητικό κείμενο, που προφητεύει το οδυνηρό τέλος της βιομηχανικής κοινωνίας. Από αυτή την έννοια ο Τεντ Κατζίνσκι είναι ο πρώτος μεταμοντέρνος τρομοκράτης στην παγκόσμια ιστορία, ένα γνήσιο «γέννημα θρέμμα» της πιο παρανοϊκής πλευράς της αμερικανικής κοσμοθέασης. Έτσι, η ζωή και η δράση του Κατζίνσκι, η οποία περιγράφεται στο κείμενο που ακολουθεί, έχουν τεράστιο ενδιαφέρον στην εποχή της τρομολαγνείας που διανύουμε…   
 
Η Ζωή Συνεχίζεται στις Υψίστης Ασφαλείας

Σήμερα ζει μέσα σ’ ένα μικρό κελί. Έχει αποφύγει τη θανατική ποινή, αλλά όχι και την ισόβια κάθειρξη. Οι διώκτες του θεώρησαν τη θανατική ποινή «εύκολη λύση». Ήθελαν να τον αφήσουν να σαπίσει στη φυλακή, να πεθάνει στο κελί του σε βαθιά γεράματα έχοντας επίγνωση του κακού που έκανε. Η ποινή του: τέσσερις φορές ισόβια, συν τριάντα χρόνια. Δεν ήταν όμως μόνο το ύψος της ποινής που τρομάζει, αλλά και το μέρος που την εκτίει. Πρόκειται για τις περιβόητες «Φυλακές της Φλωρεντίας», που βρίσκονται στο Κολοράντο.
Οι «Φυλακές της Φλωρεντίας» δεν έχουν καμιά σχέση με την ειδυλλιακή πόλη της ιταλικής Τοσκάνης. Πρόκειται ασφαλώς για φυλακές υψίστης ασφαλείας, κατασκευασμένες με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών, και χωρίς καμία πιθανότητα απόδρασης. Οι κρατούμενοι είναι υποχρεωμένοι να περνούν τις 23 ώρες του 24ώρου μέσα στα κελιά τους και η έξοδός από αυτά επιτρέπεται μόνο με την προϋπόθεση να είναι δεμένοι με χειροπέδες. Η επικοινωνία μεταξύ των κρατουμένων είναι σχεδόν αδύνατη ακόμη και με τη βοήθεια σημάτων μορς, καθώς τα κελιά είναι τέλεια ηχομονωμένα. Εκτός από τον Τεντ Κατζίνσκι, οι φυλακές φιλοξενούν άλλους 500 κρατουμένους, ορισμένοι εκ των οποίων ανήκουν στην «αφρόκρεμα» του αμερικανικού εγκλήματος, όπως ο αρχηγός της Μαφίας Τζον Γκότι (John Gotti). Ανάμεσα στους κρατούμενους βρίσκεται και ο βομβιστής της Οκλαχόμα Τίμοθι ΜακΒέιγκ (Timothy McVeigh), απέναντι στον οποίο ο Κατζίνσκι δεν έκρυψε ποτέ την περιφρόνησή του.

Παρά τους αυστηρούς κανονισμούς και τις δύσκολες συνθήκες ο Κατζίνσκι παραμένει πνευματικά αεικίνητος. Συνήθως συζητά με κάποιον μυστικό πράκτορα για την τρομοκρατική δράση του. Άλλες φορές γράφει κατεβατά ολόκληρα για το πώς ο βομβιστής της Οκλαχόμα Τίμοθι ΜακΒέιγκ έκανε μοιραία λάθη κι αποκαλύφθηκε έτσι η ταυτότητα του. Είναι γεμάτος από συμβουλές και ιδέες για το πώς θα γυρίσει κανείς τον κόσμο με λίγα χρήματα. Η μεγαλύτερή του ανησυχία; Είναι μήπως τον αποκαλέσει ο κόσμος τρελό και ακυρωθεί έτσι ο αγώνας του καθώς και το πολύκροτο «Μανιφέστο» του, που δημοσίευσε εκβιαστικά.
 
Τι Σημαίνει Unabomber;

Το πλήρες όνομα του είναι Τίοντορ Τζον Κατζίνσκι (Theodore John Kaczynski), αλλά πέρασε στην ιστορία ως Unabomber, που σημαίνει University and Airline Bomber, δηλαδή ένας από τους πιο μισητούς εχθρούς της αμερικάνικης βιομηχανικής κοινωνίας. Ο Κατζίνσκι, μια μαθηματική ιδιοφυΐα και πρώην καθηγητής μαθηματικών του  Χάρβαρντ, υπήρξε για δύο σχεδόν δεκαετίες η «17 ΝΟΕΜΒΡΗ» των ΗΠΑ. Ένας ασύλληπτος, επικίνδυνος και αινιγματικός τρομοκράτης. Για 17 ολόκληρα χρόνια τρομοκρατούσε την πανεπιστημιακή κοινότητα των ΗΠΑ με τα δέματα-βόμβες που έστελνε ταχυδρομικώς. Για 17 ολόκληρα χρόνια παρέμεινε ασύλληπτος από το FBI, πραγματοποιώντας 17 βομβιστικές επιθέσεις, με 23 τραυματίες και τρεις νεκρούς. Ανάμεσα στα θύματα βρισκόταν ορισμένοι από τους μεγαλύτερους επιστήμονες των ΗΠΑ. Μέχρι τη σύλληψη του στις 3 Απριλίου του 1996 ο Unabomber είχε προλάβει να γίνει θρύλος, και να περάσει στην ιστορία ως ο μεγαλύτερος και ο πιο παράξενος τρομοκράτης των ΗΠΑ του 20ου αιώνα. Προτού ωστόσο συλληφθεί από το FBI πρόλαβε, εκβιαστικά, να δημοσιεύσει το «Μανιφέστο» του σε μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες και περιοδικά των ΗΠΑ.

To λεγόμενο Μανιφέστο του Unabomber, που στην πραγματικότητα τιτλοφορούνταν Η Βιομηχανική Κοινωνία και το Μέλλον Της (Industrial Society and Its Future), ήταν μια τεχνοφοβικο-αναρχικο-φιλοσοφική μονογραφία 35.000 λέξεων, που κριτίκαρε όλες τις μορφές της σύγχρονης τεχνολογίας και καταδίκαζε τη βιομηχανική κοινωνία. Ανάγκασε τις εφημερίδες Ουάσιγκτον Ποστ, Νιου Γιορκ Τάιμς καθώς και το περιοδικό Penthouse να το δημοσιεύσουν τον Οκτώβριο του 1995 με το πρόσχημα ότι έτσι θα «έσωζαν ζωές», επειδή είχε απειλήσει πως στην αντίθετη περίπτωση θα τίναζε αεροπλάνα στον αέρα. Λίγο μετά τη δημοσίευση του «Μανιφέστου» ο Unabomber αναγνωρίστηκε από τον κατά οκτώ χρόνια μικρότερο αδελφό του Ντέιβιντ Κατζίνσκι, ο οποίος και τον κατέδωσε στο FBI έναντι αδράς αμοιβής –Ο Unabomber ήταν ήδη επικηρυγμένος για ένα εκατομμύριο δολάρια. Ύστερα από πολύμηνη παρακολούθηση το FBI πραγματοποίησε μια μεγάλη επιχείρηση, στην οποία πήραν μέρος ακόμη και ελικόπτερα, και στις 3 Απριλίου του 1996 συνέλαβε τον Unabomber μέσα στο απομονωμένο κρησφύγετό του στα βουνά της Μοντάνα…
 
Ένα «Παιδί-Θαύμα»
                                                  
Όλα ξεκίνησαν στις 22 Μαΐου του 1942 σ’ ένα ήσυχο προάστιο του Σικάγο. Εκείνη την ημέρα γεννήθηκε ο πολωνικής καταγωγής Τίοντορ (Τεντ) Κατζίνσκι. Ο πατέρας του είχε ένα μικρό εργοστάσιο παρασκευής αλλαντικών. Η μητέρα του, Ουάντα, ήταν μια ευπρεπής καθηγήτρια που συνήθιζε να διαβάζει στο μικρό Τεντ άρθρα από το Scientific American, για να τον κάνει ευρυμαθή. Είχε μόνον έναν μικρότερο αδελφό, τον Ντέιβιντ, που γεννήθηκε το 1950. Σε ηλικία έξι μηνών ο Τεντ έπαθε ένα αλλεργικό σοκ το οποίο τον καθήλωσε για βδομάδες στο νοσοκομείο κι έτσι από χαρούμενο και φωνακλάδικο μωρό επέστρεψε ήσυχο και εσωστρεφές (κάτι που απασχόλησε τους μετέπειτα ειδικούς, οι οποίοι βάλθηκαν να ψυχαναλύσουν την διαταραγμένη του προσωπικότητα)…

Η καθηγήτρια μητέρα του τον πίεζε συνεχώς να είναι αριστούχος κι έτσι ο Τεντ τελείωσε το κολέγιο σε ηλικία μόλις 16 ετών. Ήταν ένα «παιδί-θαύμα». Είχε μια κλίση στα μαθηματικά και στη χημεία και οι καθηγητές του τον θυμούνται να ανακατεύει μπαταρίες, ηλεκτρόδια και νιτρικό κάλιο… Το 1958 συνέχισε τις σπουδές του στο Χάρβαρντ, όπου διακρίθηκε για τις επιδόσεις του. Πέρασε όλα τα τεστ χωρίς πρόβλημα και επέδειξε υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Αν και έμενε στην ακριβή φοιτητική εστία εντούτοις η επαρχιώτική συμπεριφορά του δεν άλλαξε και πολλοί τον θυμούνται ως ατημέλητο και «βρώμικο» φοιτητή. Την ίδια περίοδο που ο Κατζίνσκι φοιτούσε στο Χάρβαρντ μια ομάδα ψυχολόγων, με επικεφαλή τον Henry A. Murray, διεξήγαγαν πειράματα Mind Control σε 19 φοιτητές-πειραματόζωα. Ο νεαρός Τεντ Κατζίνσκι ήταν ένας από αυτούς…

Το 1962 ? Κατζίνσκι συνέχισε τις σπουδές του ως υπότροφος στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, όπου εκτός από το διδακτορικό του στα μαθηματικά απέσπασε και πολλούς επαίνους από τους καθηγητές του. Από το 1967, δηλαδή σε ηλικία 25 ετών, μέχρι το 1969 δίδασκε μαθηματικά στο Μπέρκλεϊ και όλοι συμφωνούσαν πως τον περίμενε μια λαμπρή πανεπιστημιακή καριέρα. Ο ίδιος βέβαια φαίνεται πως είχε άλλα πράγματα στο μυαλό του, απομονωνόταν από τον περίγυρό του και κλείνονταν στον εαυτό του. Ήταν απλησίαστος, δεν ενδιαφέρονταν για γυναίκες παρά μόνον για την επιστήμη του…
 
Επιστροφή στη Φύση

Και ξαφνικά μια μέρα το 1969 παραιτήθηκε, χωρίς να δώσει εξηγήσεις, από τη θέση του στο πανεπιστήμιο και «επέστρεψε στην άγρια Φύση». Εγκατέλειψε μια λαμπρή πανεπιστημιακή καριέρα για να γίνει ερημίτης. Δεν ήταν ο μόνος, καθώς την ίδια περίοδο εμφανίστηκε μια τάση φυγής ανάμεσα στους Αμερικανούς φοιτητές, και ιδιαίτερα στους γόνους των αστικών οικογενειών, που επηρεάστηκαν από το κίνημα των χίπις και την αμφισβήτηση του βιομηχανικού πολιτισμού και ήθελαν να «επιστρέψουν στη Φύση». Όπως έγραψε στις αρχές του 1970 και ο ίδιος ο Κατζίνσκι: «Ο καθένας μας χωριστά, εγκαταλείψαμε τον πολιτισμό για την ‘’έρημο’’ της πολιτείας της Μοντάνα».

Την ίδια χρονιά ο Κατζίνσκι αγόρασε ένα τελείως απομονωμένο αγρόκτημα στο Λίνκολ της Μοντάνα, κοντά στα Βραχώδη Όρη. Εκεί έφτιαξε μόνος του μια ξύλινη καλύβα, κατασκευασμένη ωστόσο με μαθηματική ακρίβεια πάνω στον άξονα Βορρά-Νότου, όπου έζησε χωρίς ηλεκτρικό, μελετούσε και κυνηγούσε για την τροφή του. Αυτή η ξύλινη καλύβα ήταν ταυτόχρονα κι ένα αυτοσχέδιο χημικό εργαστήριο, όπου ο Κατζίνσκι ανακάτευε επιδέξια επικίνδυνες χημικές ουσίες και μελετούσε την εκρηκτικότητα τους. Έξι χρόνια αργότερα (1978) εκεί θ’ αρχίσει να κατασκευάζει τις πρώτες βόμβες που θα έστελνε δια αλληλογραφίας… 
 
Ταχυδρομικός Τρόμος

Στις 15 Ιουνίου του 1985 ο Τζέημς ΜακΚόνελ (James McConnell), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ψυχολογίας του Μίσιγκαν, έλαβε ένα ταχυδρομικό δέμα στο σπίτι του στο Ann Arbor του Μίσιγκαν. Ως αποστολέας αυτού του δέματος εμφανίζονταν ο Ραλφ Κλόπενμπουργκ (Ralph Kloppenburg) από το πανεπιστήμιο της Γιούτα. Στη συνημμένη επιστολή, που συνόδευε το δέμα, ο αποστολέας έγραφε στον ΜακΚόνελ πως «θα ήθελα πολύ να διαβάσετε αυτό το βιβλίο. Ο καθένας στη θέση σας πρέπει να το διαβάσει». Ο «Kloppenburg» είχε υποστηρίξει επίσης στην επιστολή πως ήταν σπουδαστής της Συμπεριφορικής και μελετούσε την επιρροή της στην ανθρωπότητα. 

Ο καθηγητής ΜακΚόνελ δεν ήταν άγνωστος στα Media. Ήταν δημοφιλής ανάμεσα στους ερευνητές επειδή έκανε την εργασία του στη συμπεριφοριστική επιστήμη να φαίνεται κατανοητή στο κοινό, ακόμη και διασκεδαστική.

Για έναν ακαδημαϊκό, όπως τον ΜακΚόνελ, δεν ήταν σπάνιο να του ζητήσει κάποιος να διαβάσει την εργασία του. Αλλά μόλις η ανυποψίαστη βοηθός του  Ν. Σουίνο (N. Suino) άνοιξε γεμάτη περιέργεια το δέμα μια ισχυρή έκρηξη τράνταξε το δωμάτιο. Τα θραύσματα από την έκρηξη του δέματος-βόμβα τραυμάτισαν σοβαρά τη βοηθό του και τον ίδιο. Αμέσως διαμετακομίστηκε στο νοσοκομείο για ιατρική βοήθεια: «Ήμουν σχετικά τυχερός. Άλλοι έχουν χάσει τα δάχτυλα, τα άκρα ή ακόμα και τις ζωές του… Έχω θεραπευτεί από τότε. Εξαιτίας ωστόσο του δυνατού κρότου της έκρηξης μέσα στο σπίτι, έχασα εκείνη τη μέρα σχεδόν ολοκληρωτικά την ακοή μου…». Για ένα άτομο, που αγαπούσε τόσο πολύ τη μουσική όπως ο καθηγητής ΜακΚόνελ, ήταν μεγάλη απώλεια η μόνιμη ζημιά της ακοής του.  Ωστόσο ο ΜακΚόνελ ήταν σχετικά τυχερός. Άλλα θύματα του Unabomber, που δέχθηκαν παρόμοια δέματα-βόμβες, ακρωτηριάστηκαν ή έχασαν ακόμη και τη ζωή τους.
 
Ο Κατάλογος των Επιθέσεων

Η τρομοκρατική δράση του Unabomber ξεκίνησε στις 25 Μαΐου του 1978 όταν ένας καθηγητής του πανεπιστημίου Νορθουέστερν του Ιλινόις δέχθηκε ένα δέμα το οποίο υποτίθεται πως ο ίδιος είχε αποστείλει σε άγνωστο παραλήπτη και του είχε επιστραφεί. Ο καθηγητής κάτι υποψιάστηκε και το παρέδωσε στην ασφάλεια του πανεπιστημίου. Ωστόσο ο φύλακας που το άνοιξε τραυματίστηκε σοβαρά.

Έπειτα από ένα χρόνο, στις 9 Μαΐου του 1979, στο ίδιο πανεπιστήμιο ένα δέμα-βόμβα βρέθηκε σε κοινόχρηστο χώρο. Το άνοιξε ένας φοιτητής κι αυτό έσκασε στα χέρια του.

Στις 15 Νοεμβρίου του 1979 ένα δέμα-βόμβα, ταχυδρομημένο προς άγνωστο προορισμό, καθώς μεταφερόταν με την πτήση 444 της American Airlines εκρήγνυται στο αεροπλάνο και προκαλεί ζημιές και αναγκαστική προσγείωση του αεροσκάφους. Δώδεκα επιβάτες τραυματίστηκαν.

Στις 10 Ιουνίου του 1980 μια επιστολή-βόμβα στέλνεται ταχυδρομικά στην οικία του προέδρου της αεροπορικής εταιρείας United Airlines και εκρήγνυται την ώρα που ο παραλήπτης της την ανοίγει τραυματίζοντάς τον.

Στις 8 Οκτωβρίου του 1981 μια βόμβα ανακαλύπτεται εγκαίρως στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα. Οι πυροτεχνουργοί την εξουδετερώνουν.

Στις 5 Μαΐου του 1982 στο Πανεπιστήμιο Βάντερμπιλτ του Τενεσί καταφθάνει ένα ξύλινο κουτί με εκρηκτικό μηχανισμό. Παραλήπτης ο καθηγητής Πάτρικ Φίσερ. Η γραμματέας του το ανοίγει και τραυματίζεται.

Στις 2 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς ένας καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ βρήκε έναν μεταλλικό πυροσωλήνα και καθώς τον περιεργάζεται εκείνος εκρήγνυται και  τον τραυματίζει.

Στις 15 Μαΐου του 1985, πάλι στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, μια βόμβα εκρήγνυται στην αίθουσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών τραυματίζοντας έναν φοιτητή.

Στις 13 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς ένα δέμα-βόμβα, ταχυδρομημένο στις 8 Μαΐου, ανακαλύπτεται από υπαλλήλους της αεροπορικής εταιρείας Boeing χωρίς να τραυματιστεί κανένας.

Στις 11 Δεκεμβρίου πάλι του 1985 μια βόμβα εκρήγνυται έξω από κατάστημα ηλεκτρονικών υπολογιστών σκοτώνοντας τον ιδιοκτήτη του Χιου Κάμπελ Σκράτον, που είναι και ο πρώτος νεκρός του Unabomber.

Στις 20 Φεβρουαρίου του 1987 ένας περίεργος τύπος παρατηρήθηκε να τριγυρνά έξω από CAAMS INC, μια εταιρία ηλεκτρονικών υπολογιστών στο Σωλτ Λέικ Σίτυ. Μια γραμματέας παρατήρησε ένα άτομο, που φορούσε μια μπλούζα με κουκούλα και γυαλιά αεροπόρου, να τοποθετεί κάτι που έμοιαζε με δέμα έξω από το κατάστημα. Μόλις ο ιδιοκτήτης της εταιρείας έσκυψε να σηκώσει το δέμα, η βόμβα εκρήγνυται και ο ίδιος τραυματίζεται.

Στις 22 Ιουνίου του 1993 ένα περίεργο μικρό δέμα-βόμβα στάλθηκε στην οικία του καθηγητή Ντέιβιντ Γκέλερντερ (David Gelernter) κι όταν αυτός το άνοιξε έσκασε στα χέρια του και τον τραυμάτισε σοβαρά. Ο Γκέλεντερ ήταν ένας γνωστός καθηγητής τεχνητής νοημοσύνης στο πανεπιστήμιο Γέηλ και συγγραφέας. Έγραψε τα βιβλία Mirror Worlds (1991), The Muse in the Machine (1994), 1939: The Lost World of the Fair (1995), Machine Beauty (1998) κ.α. και θεωρείται ως ένας κορυφαίος επιστήμονας στο τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, ο οποίος έχει δημιουργήσει την πρωτοποριακή γλώσσα προγραμματισμού υπολογιστών παράλληλης επεξεργασίας, Linda. Αφού επέζησε τραυματισμένος από την επίθεση ο Γκέλερντερ έβγαλε τελικά ένα ακόμη βιβλίο με τίτλο Drawing Life: Surviving the Unabomber (Σχεδιάζοντας την ζωή: Eπιβιώνοντας από τον Unabomber).

Στις 10 Δεκεμβρίου του 1994 ένα ακόμη ταχυδρομημένο δέμα-βόμβα φθάνει στην οικία του Τόμας Μοζέρ, στελέχους δημοσίων σχέσεων του δήμου της Νέας Υόρκης. Όταν εκείνος το άνοιξε το δέμα εκρήγνυται και τον σκοτώνει. Ήταν ο δεύτερος νεκρός.

Στις 24 Απριλίου του 1994 άλλο ένα δέμα-βόμβα καταφθάνει στα γραφεία του Σωματείου Υλοτόμων της Καλιφόρνια. Το ανοίγει ο πρόεδρος Γκίλμπερτ Μάρεϊ και από την ισχυρή έκρηξη σκοτώνεται επί τόπου. Ήταν ο τρίτος και ο τελευταίος νεκρός.
 
Επαφή με τον Τύπο

Την ίδια ακριβώς περίοδο της τελευταίας βομβιστικής επίθεσης ο Unabomber εγκαινιάζει μια «επαφή με τον Τύπο». Στέλνει επιστολή στους Νιου Γιορκ Τάιμς (New York Times) στην οποία αναφέρει πως θα ήθελε να διηγηθεί την ιστορία του και πως ετοιμάζει ένα κείμενο που θα ήθελε να δημοσιευτεί σε μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες και περιοδικά. Προκειμένου να δημοσιεύσει τις σκέψεις του και να τις διαδώσει στο ευρύ κοινό ο Unabomber αποφάσισε να δώσει ενδείξεις της ταυτότητάς του. Μια άλλη άποψη είναι ότι ο Unabomber δεν ήθελε με τίποτε να χάσει τα φώτα της δημοσιότητας από τον Τίμοθι ΜακΒέιγκ, γι’ αυτό και σκότωσε δύο ανθρώπους αμέσως μετά την βομβιστική επίθεση στην Oκλαχόμα και κατόπιν εγκαινίασε την επαφή του με τον Τύπο.

Τον Ιούνιο του 1995 ο Unabomber άλλαξε τακτική κι έστειλε στους Νιου Γιορκ Τάιμς, στην Ουάσιγκτον Ποστ (Washington Post) καθώς και στο περιοδικό Penthouse, ένα κείμενο 62 σελίδων για να το δημοσιεύσουν. Το κείμενο αυτό ονομάστηκε Μανιφέστο του Unabomber και καλούσε στην πραγματοποίηση μιας επανάστασης για την καταστροφή της βιομηχανικής κοινωνίας έτσι ώστε να σωθεί η ανθρωπότητα από την επικείμενη οικονομικο-τεχνολογική σκλαβιά. Ο Unabomber έθεσε ως όρους να δημοσιευθεί αυτό το κείμενο μέσα σε διάστημα τριών μηνών και υποσχέθηκε πως θα σταματούσε διαπαντός τις βομβιστικές του επιθέσεις! Έπειτα από συνεχείς συσκέψεις και συμβουλευόμενοι το FBI κι έπειτα από σχετικό αίτημα της Γενικής Εισαγγελίας του Τζάνετ Ρίνο, οι εκδότες των εφημερίδων αποφάσισαν τελικά να δημοσιεύσουν το Μανιφέστο του Unabomber για «λόγους δημόσιας ασφάλειας», με μόνο στόχο «να σώσουν ανθρώπινες ζωές».

Σύμφωνα με τον Ντέϊβιντ Γκέλεντερ, ενός από τους επιστήμονες-θύματα του Unabomber, η απόφαση για τη δημοσίευση του μανιφέστο από τις εφημερίδες ήταν δύσκολη: «Ήταν μια δύσκολη στιγμή για τις εφημερίδες. Το να που ναι θα ήταν σαν να υπέκυπταν στην τρομοκρατία, και δεν ήξεραν κατά πόσο έλεγε την αλήθεια. Από την άλλη πλευρά, αν έλεγαν ναι, ίσως να μπορούσαν να σταματήσουν τους σκοτωμούς. Υπήρχε, επίσης, η πιθανότητα να διαβάσει κάποιος το κείμενο και να πάρει μια ιδέα σχετικά με τον συντάκτη του. Κι αυτό ακριβώς συνέβη. Ο αδελφός του υπόπτου το διάβασε και θυμήθηκε κάτι. Θα τους έλεγα να μην το δημοσιεύσουν. Χαίρομαι που δεν με ρώτησαν» (David Gelernter, Drawing Life: Surviving the Unabomber. Σελ. 120)

Τελικά το κείμενο δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 1995 και αυτό υπήρξε και η αρχή του τέλους του βομβιστή που συντάραξε για δύο δεκαετίες την Αμερική. Αφού το διάβασε ο αδελφός του Ντέιβιντ –σε αντίθεση με τον Τεντ ο Ντέϊβιντ ήταν χορτοφάγος, οικογενειάρχης, φιλήσυχος, ήρεμος και κοινωνικός…– έβαλε μπροστά τη διαδικασία του «καρφώματος» του, που οδήγησε στη στενή παρακολούθηση και στη σύλληψη του Unabomber στις 3 Απριλίου του 1996…
 
Το Μανιφέστο του Unabomber

Το Μανιφέστο του Unabomber ήταν ένα κείμενο 35.000 λέξεων με αναφορές στην πολιτική, στην ιστορία, στην κοινωνιολογία και στην επιστήμη. Μέσα σ’ αυτό το κείμενο ο βομβιστής-συγγραφέας χαρακτήριζε πάντα τον εαυτό του ως  «τρομοκρατική ομάδα FC». Τα αρχικά FC σήμαιναν «Λέσχη Ελευθερίας» (Freedom Club), επειδή ο συγγραφέας ήθελε να δηλώσει πως ήταν πολλοί και όχι ένας. Το Μανιφέστο του Unabomber, που τιτλοφορούνταν επίσημα Η Βιομηχανική Κοινωνία και το Μέλλον της, διαπνέονταν από οικολογικό αναρχισμό, έντονη τεχνοφοβία, αντιαριστερισμό και μίσος προς την βιομηχανική ανάπτυξη.

Στο πρώτο μέρος του «Μανιφέστου» του ο Κατζίνσκι επιτίθεται και κριτικάρει την «υπερκοινωνικοποιημένη» Αριστερά, προσπαθώντας να αναλύσει το ψυχολογικού προφίλ του σύγχρονου αριστεριστή. Σύμφωνα με τον ίδιο τα κυριότερα χαρακτηριστικά των σύγχρονων αριστεριστών είναι τα «αισθήματα κατωτερότητας» και η «υπερκοινωνικοποίηση». Τα «αισθήματα κατωτερότητας» των αριστεριστών έχουν να κάνουν, κατά τον Κατζίνσκι, με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, με αισθήματα έλλειψης δύναμης, με τάσεις κατάθλιψης, ηττοπάθεια, ενοχή, μίσος για τον εαυτό μας κ.α. Ο Κατζίνσκι γράφει (παράγραφος 15) πως «οι αριστεριστές έχουν την τάση να μισούν οτιδήποτε αποπνέει την εικόνα του ισχυρού, του καλού και του επιτυχημένου. Μισούν την Αμερική, το Δυτικό πολιτισμό, μισούν τους λευκούς άνδρες, μισούν τη λογική…». Για τον Κατζίνσκι «τα αισθήματα κατωτερότητας του αριστεριστεριστή είναι τόσο ισχυρά, που δεν μπορεί να διανοηθεί τον εαυτό του ως ατομικά ισχυρό και χρήσιμο. Από εκεί ακριβώς απορρέει και η συλλογικότητά του» (παρ. 19).  Τελικά ο Κατζίνσκι καταλήγει (παρ. 58) πως «η Αριστερά είναι εν μέρει ένα σύμπτωμα στέρησης σε σχέση με τη διαδικασία της δύναμης». Η αντιαριστερή ψύχωση του Unabomber είναι τέτοια, που ο πρώτος εκδότης του μανιφέστου του οδηγήθηκε στην ψυχαναλυτική υπόθεση πως ίσως «ο άνθρωπος αυτός ανήκε κάποτε σε μια Αριστερή ομάδα και κάποια κοπέλα, που επίσης μετείχε σ’ αυτήν, τον παράτησε για να πάει με κάποιον άλλο!»

Στο δεύτερο και μεγαλύτερο μέρος του «Μανιφέστου» του ο νεολουδίτης Κατζίνσκι καταπιάνεται με την έννοια της ελευθερίας –«Ελευθερία σημαίνει να έχεις την εξουσία, όχι να ελέγχεις άλλους ανθρώπους, αλλά να ελέγχεις περιστάσεις της ίδιας σου της ζωής» (παρ. 94)– και της αυτονομίας και επιτίθεται στη βιομηχανική κοινωνία, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα τους τρόπους με τους οποίους ελέγχει τους ανθρώπους (ψυχολογική πίεση, χειραγώγηση, προπαγάνδα, διαφήμιση κ.α.). Ο ίδιος θεωρεί πως ο περιορισμός της ελευθερίας είναι αναπόφευκτος στη βιομηχανική κοινωνία και πως το Σύστημα, χρησιμοποιώντας την προπαγάνδα, «κάνει τους ανθρώπους να ΘΕΛΟΥΝ τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί γι’ αυτούς» (παρ. 117). Όσον αφορά στις τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο της γενετικής, ο τεχνοφοβικός Κατζίνσκι, πιστεύει πως αυτές «θα κάνουν το ανθρώπινο ον κατασκευασμένο προϊόν, παρά ελεύθερο δημιούργημα της τύχης» (παρ. 128). Για τον Κατζίνσκι ο μόνος τρόπος για να απαλλαγούμε από τα βιομηχανικό-τεχνολογικό σύστημα είναι η επανάσταση, την οποία θεωρεί πολύ πιο εύκολη από τη μεταρρύθμιση, εφόσον μπορεί να δημιουργήσει έναν ολόκληρο νέο κόσμο.

Ένα από τα ζητήματα που ασχολείται εκτενώς ο Κατζίνσκι στο «Μανιφέστο» του είναι και ο έλεγχος της ανθρώπινης συμπεριφοράς: «Φανταστείτε μια κοινωνία η οποία υποβάλλει τα μέλη της σε συνθήκες που τα κάνουν δυστυχισμένα και ύστερα τους προσφέρει ναρκωτικά για να τα απαλλάξει από τη δυστυχία» (παρ. 145). Τέτοιες «αποτελεσματικές μέθοδοι έχουν αναπτυχθεί για να κερδίζονται εκλογές, να πωλούνται προϊόντα, να επηρεάζεται η κοινή γνώμη. Η βιομηχανία της ψυχαγωγίας χρησιμεύει σαν ψυχολογικό εργαλείο του Συστήματος…» (παρ. 147). Σ’ ένα άλλο σημείο ο Κατζίνσκι παραδέχεται πως ένα άτομο έχει ευκολότερο δρόμο «αν σκέφτεται και ενεργεί με βάση τις προδιαγραφές του Συστήματος. Μ’ αυτή την έννοια το Σύστημα ευεργετεί το άτομο κάνοντας του πλύση εγκεφάλου για να συμβιβαστεί» (παρ. 148). Όσο γι’ αυτούς που υποτάσσονται στο Σύστημα: «Οι άνθρωποι που η συμπεριφορά τους είναι καθαρά κάτω από τον έλεγχο του Συστήματος είναι αυτοί που θα μπορούσε να ονομαστούν ‘’αστοί’’» (παρ. 161). Αυτοί «γίνονται επαρκώς υπάκουοι, ώστε η συμπεριφορά τους να μην αποτελεί απειλή» (παρ. 163).

Τέλος για το μέλλον της βιομηχανικής κοινωνίας ο Κατζίνσκι είναι απαισιόδοξος και θεωρεί πως η ανθρωπότητα θα οδηγηθεί σε μια άνευ προηγουμένου σκλαβιά, κάτω από τον απόλυτο έλεγχο μιας ελίτ που θα ελέγχει το Σύστημα: «Εξαιτίας των τεχνολογικών εξελίξεων, η ελίτ θα ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στις μάζες, κι επειδή η ανθρώπινη εργασία δε θα είναι πλέον αναγκαία οι μάζες, θα είναι περιττές, ένα βάρος στο σύστημα. Εάν η ελίτ είναι ανελέητη, μπορεί απλώς ν’ αποφασίσει να εξοντώσει τις μάζες. Εάν έχει κάποια ανθρωπιά, η ελίτ μπορεί να χρησιμοποιήσει την προπαγάνδα ή κάποια άλλη ψυχολογική ή βιολογική τεχνική για να μειώσει τον ρυθμό των γεννήσεων έως ότου οι ανθρώπινες μάζες εκλείψουν αφήνοντας τον κόσμο στην ελίτ. Ή, αν η ελίτ αποτελείται από ήπιους φιλελεύθερους ανθρώπους, ίσως αποφασίσει να παίξει το ρόλο του καλού ποιμένα για την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Η ελίτ θα φροντίσει να ικανοποιούνται οι φυσικές ανάγκες των ανθρώπων, να μεγαλώνουν τα παιδιά υπό υγιεινές συνθήκες και να έχουν όλοι οι άνθρωποι ένα χόμπι για να απασχολούνται. Όποιος εξακολουθεί να είναι ανικανοποίητος θα υποβάλλεται σε ‘’θεραπεία’’ για να ξεπεράσει το ‘’πρόβλημά’’ του. Φυσικά, η ζωή δε θα έχει κανένα νόημα και οι άνθρωποι θα πρέπει να υποβληθούν σε γενετική ή ψυχολογική μηχανική ‘’θεραπεία’’ για να χάσουν κάθε διάθεση συμμετοχής στις διαδικασίες της εξουσίας ή για να διοχετεύσουν την ορμή τους για εξουσία σε κάποιο ακίνδυνο χόμπι. Αυτά τα ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ευτυχισμένα σε μια τέτοια κοινωνία, αλλά είναι βέβαιο ότι δε θα είναι ελεύθερα. Θα έχουν υποβιβαστεί σε κατοικίδια ζώα»…

Τελικά τι είναι ο Τεντ Κατζίνσκι; Ένας παράφρονας εκκεντρικός εγκληματίας-μεγαλοφυΐα; Ένας τεχνοφοβικός τρομοκράτης ή ένας προφητικός φιλόσοφος, που προσπάθησε να εμποδίσει την αναπόφευκτη (;) πορεία της ανθρωπότητας προς μια νέα μορφή σκλαβιάς; Ένας παρανοϊκός αναρχοδεξιός οικολόγος ή ένας μεταμοντέρνος επαναστάτης; Ένας φαντασιόπληκτος μεγαλομανής ή ένας νεολουδίτης εσχατολόγος; Πιθανόν όλα αυτά μαζί και ταυτόχρονα ένα προϊόν του σύγχρονου βιομηχανοποιημένου αμερικανικού πολιτισμού. Όπως άλλωστε παραδέχτηκε και ο ίδιος: «Η Φαντασία δεν γεννά παραφροσύνη. Αυτό που γεννά την παραφροσύνη είναι η λογική!»

Γιώργος Στάμκος
30/8/2008

http://www.e-telescope.gr/

Παλαιά και νέα ευγονική

Η ευγονική: ένας όρος που θα προτιμούσαν να εξοριστεί, να ξεχαστεί. Επειδή έχει δυσφημιστεί εξαιτίας της εφαρμογής της από το ναζιστικό καθεστώς.

Βεβαίως, δεν αποτελούσε εφεύρεση των ναζί.

Το 1870 ο Francis Galton, ξάδελφος του Δαρβίνου, θεμελιώνει την επιστήμη της γενετικής κληρονομιάς, την ευγονική (από τις ελληνικές λέξεις ευ: καλώς, ορθώς, και γένος), αντλώντας τα πρότυπά του από την εκτροφή των ζώων και την καλλιέργεια των φυτών.

Το πρώτο κύμα της ευγονικής, από την εμφάνισή της μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, απλώνεται σε όλες τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες και βρίσκει υποστηρικτές από ένα ευρύ φάσμα ιδεολογικών αντιλήψεων (από συντηρητικούς και φιλελεύθερους έως ορισμένες φεμινίστριες και σοσιαλιστές). Ευγονικές επιστημονικές εταιρείες αναπτύσσονται στη Βρεττανία, τις σκανδιναβικές χώρες, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Κοινές παραδοχές των ευγονιστών είναι ότι:

1. Υπάρχουν συγκεκριμένες διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, και οι διαφορές αυτές έχουν τις ρίζες τους στην κληρονομικότητα.

2. Πρόκειται για διαφορές στην «ποιότητα», σε χαρακτηριστικά τα οποία μπορούν να ιεραρχηθούν σε καλά και κακά. Έτσι, κάποιοι άνθρωποι κρίνονται ως φυσιολογικοί, κάποιοι είναι καλύτεροι (πιο δυνατοί, πιο υγιείς, πιο έξυπνοι, πιο υπεύθυνοι κοινωνικά) – και κάποιοι είναι κατώτεροι.

3. Η αξία και η φυσιολογικότητα ενός ανθρώπου ορίζονται, εντέλει, με οικονομικά κριτήρια. Οι πλούσιοι και οι δημιουργικοί θεωρούνται «υψηλότερης αξίας», ενώ οι φτωχοί, οι εγκληματίες, όσοι υποφέρουν από κληρονομικά “ελαττώματα” θεωρούνται «κατώτερης αξίας».

Ο Αμερικανός ευγονιστής Harry Laughlin θα δηλώσει το 1913: «Η ευγονική είναι απλώς η εφαρμογή των επιχειρηματικών μεθόδων στην ανθρώπινη αναπαραγωγή».

Το παράδειγμα ΗΠΑ

Από τις αρχές του 20ού αιώνα και μέχρι τη δεκαετία του ’20, αποτελεί κεντρικό πολιτικό ζήτημα στις ΗΠΑ η μετανάστευση και τα συναφή με αυτήν προβλήματα του βιοτικού επιπέδου στις πόλεις και της έντασης των εργατικών αγώνων, που συχνά καταλήγουν σε βίαιες συγκρούσεις. Οι φωνές που ακούγονται για περιορισμό της μετανάστευσης έχουν συχνά “επιστημονικό” επίχρισμα και μιλούν για την “κατωτερότητα” των Πολωνών, Ιταλών, Ιρλανδών… Υπό την πίεση των οπαδών της ευγονικής, δεκαπέντε πολιτείες των ΗΠΑ, την περίοδο μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θεσπίζουν νόμους για την υποχρεωτική στείρωση. Θα ακολουθήσουν άλλες δεκαπέντε πολιτείες μέχρι το 1931. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες που έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα, διανοητικά καθυστερημένοι, παιδιά τρόφιμοι των κρατικών ιδρυμάτων θα στειρωθούν χειρουργικά. Ένα νομοσχέδιο της πολιτείας Μισούρι θεσπίζει τη στείρωση εκείνων που «είχαν καταδικαστεί για φόνο, βιασμό, ληστεία του δρόμου, κλοπή ορνίθων, βομβιστική ενέργεια ή κλοπή αυτοκινήτων». Η ευγονική ιδεολογία θα δεχτεί ισχυρό πλήγμα από το οικονομικό κραχ του ’29, οπότε εκατομμύρια άνθρωποι ανεξαρτήτως φυλετικής καταγωγής θα βρεθούν σε κατάσταση έσχατης φτώχιας. Η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία και η επιβολή εκτεταμένων ευγονικών πρακτικών θα συντελέσουν επίσης στην παρακμή του ευγονικού κινήματος στις ΗΠΑ.

Το παράδειγμα Γερμανία

Η ευγονική πολιτική του ναζιστικού καθεστώτος έχει συζητηθεί εκτενώς – και συχνά κρίνεται ως ένα μοναδικό, αποτρόπαιο γεγονός. Η ευγονική συνείδηση, ωστόσο, αναπτύσσεται στη Γερμανία ήδη πριν την κυριαρχία των ναζί, με την εδραίωση της σημασίας της κληρονομικότητας, τον στιγματισμό των “κατώτερων”, την επικράτηση των οικονομικών κριτηρίων στην αξιολόγηση της ανθρώπινης ύπαρξης, και βρίσκει, περιορισμένη έστω, εφαρμογή στην ψήφιση από ορισμένα ομόσπονδα κρατίδια νόμων για τη στείρωση όσων πάσχουν από κληρονομικά ή ψυχικά νοσήματα. Το έδαφος για την εφαρμογή της «φυλετικής υγιεινής» είναι εύφορο όταν έρχεται στην εξουσία το Τρίτο Ράιχ, και ένας από τους πρώτους νόμους του το 1933 «για την Υγεία και την Κληρονομικότητα» έχει ως αποτέλεσμα την υποχρεωτική στείρωση 400.000 ανθρώπων. Θα ακολουθήσουν οι νόμοι για τις ευγονικές εκτρώσεις (το 1935) και για την ευθανασία (το 1939, με αποτέλεσμα τη θανάτωση 70.000 ανθρώπων). Και, βεβαίως, τα μαζικά ευγονικά πειράματα στα στρατόπεδα εξόντωσης – κυρίως στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου. «[Α]ντίθετα με μια διαδεδομένη προκατάληψη, ο ναζισμός δεν περιορίστηκε απλώς να χρησιμοποιήσει και να διαστρεβλώσει προς όφελος των δικών του πολιτικών βλέψεων τις επιστημονικές έννοιες που είχε ανάγκη· η σχέση μεταξύ εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας και ανάπτυξης των κοινωνικών και βιολογικών επιστημών του καιρού εκείνου, ιδιαιτέρως της γενετικής, είναι περισσότερο μύχια και πολύπλοκη και, συνάμα, περισσότερο ανησυχητική. […] [Τ]ο εθνικοσοσιαλιστικό Ράιχ σηματοδοτεί τη στιγμή στην οποία η ενοποίηση ιατρικής και πολιτικής, που αποτελεί ένα από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της νεωτερικής βιοπολιτικής, αρχίζει να προσλαμβάνει την ολοκληρωμένη μορφή της. Το στοιχείο αυτό συνεπάγεται ότι η κυρίαρχη απόφαση περί γυμνής ζωής μετατοπίζεται από στενά πολιτικές επιταγές και σφαίρες σε ένα περισσότερο ασαφές πεδίο, όπου ο ιατρός και ο κυρίαρχος φαίνεται να ανταλλάσσουν ρόλους.»

Δεύτερο κύμα

Η ήττα των ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ο αποτροπιασμός για την πολιτική της «φυλετικής καθαρότητας» είχαν ως αποτέλεσμα την αμαύρωση του ονόματος της ευγονικής. Κανείς, πλέον, επιστήμονας ή πολιτικός δεν φαινόταν διατεθειμένος να την υπερασπιστεί – και οι φιλελεύθεροι έπρεπε επίσης να κρύψουν και να “ξεχάσουν” τη διάδοση της ευγονικής, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, στις δημοκρατίες τους. Ωστόσο, οι βάσεις της επιστημονικής “λογικής” της δεν ξεχάστηκαν – και δεν είναι απαραίτητες οι συνωμοσιολογικού τύπου επισημάνσεις ότι τα πειράματα του Μένγκελε στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, χρηματοδοτημένα από τα μεγάλα φαρμακευτικά εργαστήρια της IG Farben, συνεχίστηκαν, και Γερμανοί επιστήμονες, όπως και σε άλλους τομείς, πέρασαν στην υπηρεσία των συμμάχων. Προφανώς και έγιναν αυτά. Είναι όμως η ίδια η λογική του ανταγωνισμού, της κυριάρχησης επί της φύσης, της “ορθολογικής” διαχείρισης και του ελέγχου, η λογική της καπιταλιστικής αξίας που καθιστά στρατηγική επιλογή την ανάπτυξη μιας ευγονικής – έστω και χωρίς διακηρυγμένους ευγονιστές. Τη δεκαετία του 1950, τα ιδρύματα Κάρνεγκι και Ρόκφελλερ, που πριν τον πόλεμο ήταν από τους βασικούς χρηματοδότες των ευγονικών ερευνών στις ΗΠΑ, εισάγουν εφαρμογές των μαθηματικών και της φυσικής στη βιολογία και υποστηρίζουν την ανάπτυξη μιας νέας επιστήμης: της μοριακής βιολογίας. Κι αυτή με τη σειρά της θα οδηγήσει τη δεκαετία του 1970 στη γενετική μηχανική.

Θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι η ευγονική ετάφη οριστικά ύστερα από τη φρίκη του ολοκαυτώματος, ειδικά αν μόνο κριτήριο ήταν η συχνότητα με την οποία χρησιμοποιείται έκτοτε ο όρος. Αλλά αυτό το σενάριο αποδεικνύεται κάτι παραπάνω από ουτοπικό. Κατά τα λόγια του Jaques Testard “…το να μιλάς σήμερα για ευγονισμό ή για κοινωνική υγιεινή ή για ανθρώπινη επιλογή παραπέμπει κατευθείαν στο πρόσφατο ναζιστικό παρελθόν… Αρκεί όμως να βρεις καινούριες λέξεις για να υποδηλώσεις τον ευγονισμό και να κλείσεις το κτήνος σε ένα μαντρί δικαιωμάτων, ώστε να χάσει τα νύχια του και να ξαναγίνει εξημερώσιμο από τη δημοκρατία, για να ξαναβρεί τη θέση του και να γίνει και πάλι το αναπόφευκτο υποζύγιο της προόδου”. Ενώ λοιπόν ο όρος ευγονική εξαφανίστηκε από το λεξιλόγιο κάθε επιστήμονα που σεβόταν τον εαυτό του και φοβόταν την κοινωνική κατακραυγή, οι πρακτικές της συνέχισαν να υφίστανται κάτω από διαφορετικά ονόματα και μακριά από τα μάτια του “πολιτισμένου” κόσμου (ακριβέστερα, κάτω από την μύτη του εθελοτυφλούντος δυτικού κόσμου και πολλές φορές μέσα στα άδυτα των μεγαλουπόλεών του). Και, ω τι έκπληξη, τα πιο αδύναμα (από άποψη τάξης, φύλου και φυλής) στρώματα του πληθυσμού συνέχισαν να είναι ο στόχος.

Σύμφωνα με μια εργασία του Γραφείου του Πανεπιστήμιου του Princeton για τον έλεγχο του πληθυσμού, ως το 1970 είχε καταγραφεί η στείρωση του 20% των παντρεμένων νέγρων γυναικών και ένα ανάλογο ποσοστό των τσικάνος στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του σεμιναρίου μιας έρευνας του Sedavo, ως το 1976 είχε στειρωθεί το 24% των ινδιάνων γυναικών της Β. Αμερικής σε γόνιμη ηλικία. Στην Ιαπωνία ο νόμος περί ευγονικής προστασίας ψηφίστηκε το 1948 και μέχρι το 1956 στειρώθηκαν περίπου 300.000 άτομα (σε αυτά τα στοιχεία αναφέρεται και το 97%).

Αλλά το (συντριπτικά) μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας ανήκε στον λεγόμενο “Τρίτο Κόσμο”. H μαγική λέξη εδώ ήταν ο “υπερπληθυσμός”, η ”δημογραφική βόμβα”, δηλαδή αυτό το πλεόνασμα “άχρηστων” πληθυσμιακών κομματιών που η δυτική κυριαρχία δεν μπορούσε να απορροφήσει σαν (φτηνό και αναλώσιμο) εργατικό δυναμικό και η άμεση αντιμετώπισή του απαιτούσε τις πρακτικές της “αποτρόπαιας” ευγονικής. Η ορολογία δεν ήταν πια η ίδια, αλλά όροι όπως “δημογραφική πολιτική” ή αλλιώς “πληθυσμιακή πολιτική” έθεταν ακριβώς τους ίδιους στόχους: να ελέγξουν και να μειώσουν αυτά τα πληθυσμιακά κομμάτια που αποτελούσαν δυνάμει απειλή για τον “ανώτερο δυτικοκεντρικό πολιτισμό”.

Το 1962 ο ΟΗΕ διακήρυξε ότι το Νο 1 παγκόσμιο πρόβλημα είναι ο υπερπληθυσμός των υπανάπτυκτων χωρών… Ένας από τους όρους για τη δανειοδότηση των φτωχών κρατών ήταν πλέον η συμμόρφωση και η υιοθέτηση από μέρους τους μέτρων δημογραφικής πολιτικής, και η διάδοση-επιβολή της δημογραφικής πολιτικής που ασκούν οι διεθνείς οργανισμοί. Ειπωμένο ξεκάθαρα: οι φτωχές χώρες όφειλαν να μειώσουν δραστικά τον δείκτη γεννητικότητάς τους… Πέντε χρόνια μετά, η ανθρωπιστική βοήθεια είχε ήδη περιοριστεί μόνο σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και λιμών και δινόταν πάντα μόνο υπό τον όρο ότι στον κόσμο που υποφέρει από πείνα θα δοθεί τροφή αν δεχτεί να στειρωθεί… Στο Μπαγκλαντές μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του Μαΐου του 1984, χορηγήθηκε ανθρωπιστική βοήθεια με την υποχρέωση να στειρωθούν όλες οι γυναίκες της περιοχής. Αποτέλεσμα ήταν να στειρωθεί το 80% των γυναικών. Εκτός βέβαια από την “ανθρωπιστική” στείρωση, οι γυναίκες του “Τρίτου Κόσμου” αποτέλεσαν τα επί έτη πειραματόζωα των αντισυλληπτικών φαρμάκων που στον “ανεπτυγμένο” κόσμο είχαν κριθεί ως επικίνδυνα και είτε απαγορεύονταν είτε προωθούνταν στα νοσοκομεία των φτωχογειτονιών, φάρμακα που αργότερα αποκαλύφτηκε ότι ήταν υπεύθυνα για μία σειρά τραγικών επιπτώσεων όπως δραματική απώλεια βάρους, βαριές αιμορραγίες, ανωμαλίες στον κύκλο, σοβαρές διαταραχές στο νευρικό σύστημα.

Είναι πλέον σαφές ότι οι πρακτικές της ευγονικής ποτέ δεν σταμάτησαν – αυτό που σταμάτησε ήταν η ανοιχτή και δημόσια χρήση του όρου και η υπεράσπισή της ως επιστήμη. Η ευγονική είχε υποστεί την δημόσια απονομιμοποίηση και άρα έπρεπε να δρα διά μέσου άλλων οδών. Τώρα οι ιθύνοντες θεωρούν ότι η ευγονική πρέπει σιγά σιγά να βγει από το παρασκήνιο, αλλά με διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Πρέπει να επανεισαχθεί σε αυτό το μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού που μέχρι τώρα άφηνε εκτός. Και ο τρόπος για να το κάνει είναι να επανέλθει ως θετική ευγονική και φυσικά ως εμπόρευμα.
Από τον Herman J. Muller, (κομμουνιστή και βραβευμένο με Νόμπελ το ’46) που, ως προφήτης της “νέας ευγονικής”, ευαγγελιζόταν το 1936 μια “ευγονική της μελλοντικής κοινωνίας, απελευθερωμένη από τις παραδόσεις της κάστας, της δουλείας, της αποικιοκρατίας… [που θα είναι] αυθεντική και ριζοσπαστική”, όπου “…η επιλογή του γενετικού υλικού θα είναι εθελοντική” έτσι ώστε να προκύψουν τα “εκλεκτά παιδιά”, έως το 1985, οπότε “ο Kelves υποστηρίζει πειστικότατα ότι το κίνημα της ευγονικής, αφού κατέστη ανυπόληπτο ως κίνημα για κοινωνική βελτίωση, κυρίως λόγω του ακραίου ρατσισμού των Ναζί, μετατράπηκε σε κλινική γενετική του ανθρώπου, της οποίας ο στόχος δεν είναι να καλυτερεύσει την κοινωνία ως σύνολο, αλλά να παράσχει σε άτομα και οικογένειες διάγνωση, συμβουλευτική και θεραπείες ώστε να απαλύνει τα βάσανα κάθε ατόμου χωριστά”, η “εναλλακτική” “θετική” ευγονική μορφοποιούνταν σταδιακά σε μια ολοκληρωμένη θεωρία. Η τελευταία συνυπήρχε και επικαλυπτόταν από την επικρατούσα θεωρία της “αρνητικής” ευγονικής, και η κυριαρχία την έβγαλε από την αφάνεια, όταν της χρειάστηκε.

Από την ευγονική στον επιστημονισμό

Η πρόοδος και η κοινωνική ευταξία μπορούν να επιτευχθούν χάρη στην επιστήμη και την τεχνολογία. Όπως μπορούμε επιστημονικά να κυριαρχήσουμε επί της φύσης, έτσι μπορούμε να οργανώσουμε και να διαχειριστούμε και την κοινωνία. Αυτή την πίστη της νεωτερικότητας ότι η πρόοδος είναι αναπόφευκτη και επιθυμητή, προβάλλει ο δαρβινισμός στη φύση. Και η ευγονική, που προϋποθέτει τον δαρβινισμό, πάει ένα βήμα παραπέρα: Προτείνει τον άμεσο έλεγχο της ανθρώπινης αναπαραγωγής με επιστημονικούς, ορθολογικούς τρόπους. «Για τον σύγχρονο εκφυλισμό δεν φταίει το κοινωνικό περιβάλλον, αλλά η κακή κληρονομιά», λέει ο Γκάλτον, «κι αυτή πρέπει να ξεριζωθεί με τεχνικά μέσα».

Σ’ αυτόν τον “ορθολογικό” έλεγχο της ανθρώπινης αναπαραγωγής, προϋποτίθεται η καρτεσιανή θεώρηση του σώματος ως μηχανικού συστήματος.

Η καρτεσιανή σύλληψη του σώματος ως μηχανικού συστήματος στοιχειώνει τη δυτική επιστήμη. Το μοντέλο της μηχανής έχει πολλαπλή χρησιμότητα διότι είναι απλό και ευρέως κατανοητό· εξυπηρετεί τις πωλήσεις βιοπροϊόντων και βολεύει τον θεαματικό μηχανισμό προπαγάνδας: μπορεί να εντοπίζει ένα πρόβλημα, να ανακαλύπτει μία αιτία και να προβάλλει μία θεραπεία. Ευτυχώς, οι άνθρωποι είναι πολύ διαφορετικοί από τις μηχανές ή τα μηχανικά συστήματα, και οι κοινωνίες τους πολύ πιο πολύπλοκες και χαοτικές.
Η γενετική λαμβάνει συνεχώς ευγονικές αποφάσεις: αποφασίζει για το «ευ» – για το τι είναι καλό και τι είναι κακό, για το ποια γονίδια είναι καλά και ποια βλαβερά. Οι αποφάσεις αυτές είναι πολιτικές – και πρωτίστως πολιτική είναι η επιλογή να προωθηθεί η συγκεκριμένη τεχνολογία που επιτρέπει τη λήψη αυτών των αποφάσεων. Στην ανάδυση της νέας ευγονικής συναντώνται τα παλιά προβλήματα περί του «ευ» –περί του ποιος και πώς καθορίζει τι είναι καλό και τι κακό– με τα νέα προβλήματα του «γένους» – όπως αυτά αναδεικνύονται από τη δυνατότητα ξεπεράσματος της ενικότητας του ανθρώπινου είδους, τη δυνατότητα ανάπτυξης πληθυντικών ανθρωπίνων ειδών και τον απόλυτο ιεραρχικό διαχωρισμό τους.

Αν το πρώτο κύμα της ευγονικής στηριζόταν κυρίως στην επιβολή ευγονικών πολιτικών από το κράτος, το δεύτερό της κύμα στηρίζεται κατά βάση στην ελεύθερη αγορά: η νέα ευγονική αποτελεί μία καταναλωτική επιλογή. Διαφοροποιείται, επίσης, στο ζήτημα της «κληρονομιάς»: Ενώ το πρώτο κύμα της ευγονικής επεδίωκε τη διατήρηση και ενίσχυση ανθρώπινων φυλετικών χαρακτηριστικών, η νέα ευγονική προσβλέπει στον “εμπλουτισμό” με γενετικό υλικό από όλα τα έμβια όντα – ό,τι τα χρήματα κάποιου μπορούν να αγοράσουν. Αν μπορεί κανείς να έχει “ενισχυθεί” από γονίδια Ινδιάνων, Μαύρων ή και σκορπιών, ο φυλετικός ρατσισμός δεν έχει κανένα νόημα. Τη θέση του μπορεί να καταλάβει πλέον ένας, προφανώς ταξικός, υπερ-ρατσισμός που θα κατατάσσει τους ανθρώπους σε υπεράνθρωπους και υπάνθρωπους. Απαραίτητη, βέβαια, είναι η πίστη στην επιστήμη, τη νέα θρησκεία, η πίστη στην “ανωτερότητα” και την “κατωτερότητα”, και η παραδοχή ότι η απόκτησή τους είναι ζήτημα μιας “ορθολογικής”-επιστημονικής επέμβασης – η αποδοχή της αναγωγής στην ποσότητα.

Το τι θεωρεί «ποιοτικό» η νέα ευγονική διαμορφώνεται τόσο από επιστημονικούς όσο και από θεαματικούς μηχανισμούς. Παράδειγμα: όπως στην περίπτωση μιας γενετικά παρασκευασμένης αυξητικής ορμόνης για παιδιά που έπασχαν από νανισμό και η οποία, χάρη στη διαφήμιση των εταιρειών, τη βοήθεια γιατρών αλλά και τη συγκατάθεση των κρατικών θεσμών υγείας στις ΗΠΑ, έφτασε να κάνει πωλήσεις εκατομμυρίων δολαρίων και να απευθύνεται σε ένα ευρύ αγοραστικό κοινό παιδιών που δεν έπασχαν μεν από ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, αλλά ήταν πιο κοντά από τα συνομήλικά τους – και “πείστηκαν” ότι αυτό δεν ήταν υγιές.

Αλλά και οι «παραδοσιακές αξίες» υπηρετούνται: βιομηχανία ευγονικών εκτρώσεων Ασιατών (που συχνά ταξιδεύουν γι’ αυτό το σκοπό σε χώρες της Δύσης) για την απόκτηση αρσενικών παιδιών.

Ακόμη, παρ’ ότι φαίνεται ότι οι θεαματικοί μηχανισμοί και οι οικονομικές επιταγές παίζουν τον πρώτο ρόλο στη νέα ευγονική, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την επιβολή της ευγονικής ως κρατική επιλογή: Κίνα: ένα παιδί ανά οικογένεια κι επίσης βρίσκεται σε εφαρμογή από το 1995 ένας ευγονικός νόμος που επιβάλλει την προγαμιαία ιατρική εξέταση για την εξακρίβωση γενετικών ασθενειών, μολυσματικών ασθενειών και σχετικών ψυχικών νοσημάτων. Αν διαπιστωθεί η ύπαρξή τους, απαγορεύεται ο γάμος, εκτός αν το ζευγάρι υποβληθεί σε στείρωση ή απόφραξη σαλπίγγων.

Η επιβολή της ευγονικής απαιτεί τη δημιουργία και ενίσχυση ευγονικής συνείδησης στον πληθυσμό (CAE – Osborn).

Έξοδος

Η ευγονική αποτελεί κεντρική βιοτεχνολογική εφαρμογή και βασικό εργαλείο βιοπολιτκού ελέγχου. Όπως γενικότερα η βιοτεχνολογία, υπόσχεται υγεία, μακροημέρευση και επιτυχία εντός του καπιταλιστικού πλαισίου. Και φυσικά «κλείνει το μάτι» στην ιδέα της αθανασίας – της υπέρβασης του θανάτου (και του φόβου του). Και μ’ αυτή την έννοια, υπόσχεται το εγελιανό «τέλος της ιστορίας», το ξεπέρασμα του ανθρώπινου χρόνου και της συνείδησής του, την επικράτηση ενός αιώνιου παρόντος. Ή, διαφορετικά διατυπωμένο, την υπέρβαση των κοινωνικών συγκρούσεων, αφού ο άνθρωπος στο πλαίσιό της αντιμετωπίζεται σαν ένα σύνολο «διορθώσιμων» γονιδίων.

Είναι λογικό να διατηρούμε επιφυλάξεις για την επιτυχία των σχεδίων της νέας ευγονικής. Ακόμη και σε καθαρά επιστημονικό επίπεδο, δεν είναι λίγες, και σίγουρα καθόλου αμελητέες, οι φωνές επιστημόνων που επισημαίνουν το μέγεθος της άγνοιας και την πληθώρα γνωσιολογικών ελλείψεων στα ερευνόμενα πεδία. Η σημερινή έρευνα, για παράδειγμα, δεν μπορεί να απαντήσει με ακρίβεια τι είναι και τι κάνει ένα γονίδιο. Παρ’ όλα αυτά, η big science προχωρά. Στα τυφλά; Ναι. Για τη δόξα και το χρήμα; Βεβαίως. Το γεγονός ότι το σχέδιό τους πιθανότατα θα αποτύχει, δεν μπορεί να μας κάνει αισιόδοξους αν αναλογιστούμε τις συνέπειες.

Στη στρατηγική της νέας ευγονικής για την παραγωγή καπιταλιστικά λειτουργικών σωμάτων χρειάζεται να αντιτάξουμε τη δική μας στρατηγική. Βρισκόμαστε αναγκαστικά εντός του πεδίου της βιοπολιτικής, όπου ο έλεγχος των σωμάτων και ο έλεγχος των πληθυσμών είναι ένα και το αυτό αδιαίρετο σχέδιο: το δόγμα της ιατρικοποίησης είναι το δόγμα της ασφάλειας – και αντιστρόφως. Δεν αρκεί, λοιπόν, μονάχα ο κριτικός λόγος ενάντια στα καπιταλιστικά «ευ» – αν και προφανώς είναι απαραίτητος. Χρειάζεται να στοχαστούμε αλλά και να δημιουργήσουμε τους δικούς μας αντιθεσμούς – στην οικογένεια, στη σεξουαλικότητα, στην αντιμετώπιση της ασθένειας, στον τρόπο που βιώνουμε τη φθορά και το πέρασμα του χρόνου, στη στάση απέναντι στο θάνατο και τη ζωή.

http://blogs.espiv.net/koinostopos/archives/111

ΜΑ ΤΙ ΛΕΝΕ;!

Αυτές τις μέρες -των προβληματικών Ευρωεκλογών- είναι έντονη η αίσθηση ότι ο δημόσιος διάλογος είναι προβληματικός. Όχι μόνο στο πως στήνεται, στο ποιοι συμμετέχουν και στο τι λένε και γιατί, αλλά ως προς κάθε τι που τον απαρτίζει (ή απουσιάζει απ’ αυτόν). Πρόκειται και για παράγοντες που αφορούν την ίδια τη φύση του. Δεν εννοούμε μ’ αυτό ότι ο δημόσιος διάλογος πρέπει να πάψει να υπάρχει, αλλά ότι το πλαίσιο στο οποίο υπάρχει τον καθιστά ανήμπορο να λειτουργήσει. Αυτό που πρέπει να αλλάξει δεν είναι οι συνομιλητές ή τα καφενεία αλλά ολόκληρη η κοινωνική οργάνωση.

Ας δούμε μερικά συμπτώματα. Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ που μόλις κατοχύρωσε ένα ποσοστό πάνω από 10% στη φοιτητική νεολαία, είναι ένα κόμμα που αγνοεί την ύπαρξή του το 98% των ψηφοφόρων (δεν υπερβάλλω). Η χαϊδεμένη ΔΡΑΣΗ, το νέο κόμμα που δημιούργησε ο κομματοπλάστης Μάνος διαμαρτύρεται στα τηλεοπτικά δελτία και απειλεί ότι δε θα ανεχτεί αποκλεισμούς από το δημόσιο διάλογο. Οι οικολόγοι αυτή τη βδομάδα εμφανίστηκαν με εκπροσώπους πρώτη τους φορά (!) σε κανάλια για να χαιρετίσουν την ανάδειξή τους σε τρίτο κόμμα από τους δημοσκόπους. Ακόμα δεν έχω ακούσει καμία θέση αυτού του κόμματος που απουσιάζει συνειδητά από το δημόσιο διάλογο. Τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν σταματήσει να λένε τη θέση τους εδώ και πολύ καιρό. Εδώ και χρόνια αναλώνονται σε μια εξονυχιστική ανάπτυξη του λόγου της σκανδαλολογίας από τη πλευρά των σκανδαλιάριδων.

Πρόκειται για μια μετάλλαξη του δημοσίου διαλόγου σε κάτι πλήρως ανορθολογικό. Όχι ότι παλιότερα ο δημόσιος λόγος ήταν υγιής ή λογικός, αλλά για τον προσεκτικό αναγνώστη ήταν εύκολο να καταλάβει τι συμβαίνει. Τα οικονομικά συμφέροντα, η αυτονόμηση της τέταρτης εξουσίας, η αστική ιδεολογία, μπορούσαν να τοποθετηθούν κατά καιρούς ως μεταβλητές στις εξισώσεις και να δώσουν λύσεις. Σήμερα αυτό μοιάζει αδύνατο. Οι μεταβλητές έχουν πολλαπλασιαστεί, π.χ. οι προθέσεις των δημοσκόπων πέραν των επιθυμιών αυτών που τους ζητούν να στήσουν μια δημοσκόπηση, η διαδικασία συσσώρευσης δημοσιότητας ως το χαϊδεμένο αδερφάκι της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Οι παράγοντες δεν είναι άπειροι, και το τι συμβαίνει δεν είναι πλήρως παράλογο έτσι ώστε να ήταν παράλογο το να κάνουμε κάτι. Αλλά είναι γεγονός ότι πλέον οι παράγοντες που επιδρούν στη πραγματικότητα (και η πραγματικότητα η ίδια), δεν είναι στη πλειοψηφία τους λογικοί αλλά ανορθολογικοί. Αυτό που επιδρά δεν είναι αυτό που φαίνεται. Και το κυριότερο: οι σημαντικότερες μεταβλητές δεν είναι αυτές που λέγονται, αλλά αυτές που αποσιωπούνται και οι μηχανισμοί που αγκομαχούν για να τις αποκρύψουν Στη περίπτωσή μας, ο Δεκέμβρης.

http://kosmoi.blogspot.com/

Το πλοίο των τρελών

Η εξουσία είναι μια δυναμική σχέση. Δεν αντανακλάται μόνο στις υλικές εκφάνσεις  της βίας και επιβολής  αλλά σε ένα συνεχές πεδίο σημείων , τα οποία αναπαράγονται μεταξύ τους στην καθημερινότητα.

Δεν είναι μόνο η ωμη έκφραση της όπως η καταστολή , αλλά είναι και  η διαμόρφωση των ενδεχομένων πεδίων συμπεριφοράς και των περιεχόμενων της κοινωνικής αντίληψης.
Η εξουσία φτάνει στην εννοιολογική της σύλληψη όταν εσωτερικεύεται από τα υποκείμενα στο βαθμό, ο όποιος να γίνει Λόγος και Ηθική.

Όταν διαμορφώνεται η επιθυμία των υποταγμένων με τέτοιο τρόπο ώστε να μη γίνεται αντιληπτό από τους ίδιους και   εκφράζουν συγκεκριμένες στρατηγικές εξουσίας ενώ έχουν την ψευδαίσθηση ότι εκφράζουν το εγώ τους, τότε πραγματικά η εξουσία επικυρώνει όλα τα περιεχόμενα της.

Η εξουσία για να υπάρχει ως σχέση χρειάζεται μια ετερότητα, ώστε να προσδιοριστεί σε σχέση με αυτήν. Αυτή η ετερότητα έχει τη μορφή του εχθρού, του ξένου του άρρωστου…
Κατά τον μεσαίωνα , οι λεπροί αναγνωρισμένοι ως απειλή για την κοινότητα, οι κυρίαρχοι της εποχής, τους έστελναν με καράβια σε βέβαιο θα νάτο ώστε να «εξαγνιστούν».
Αυτό συνεχίστηκε με αυτό που θεωρήθηκε τρέλα. Μια γκραβούρα του μεσαίωνα , το πλοίο των τρελλών «stultifera navis»,  αντικατοπτρίζει   αυτή τη πραγματικότητα.

Το πλοίο των τρελλών όμως , έχει και ένα συμβολικό χαρακτήρα. Ότι είναι ξένο προς την αντίληψη και ηθική της κατεστημένης τάξης πρέπει να διώχνεται από την αισθητή κοινωνική παρουσία.

Τα ψυχιατρεία είναι η υλική έκφραση αυτής της αντίληψης. Ο «ψυχικά ασθενής»  όταν κατά τον μεσαίωνα δεν έγινε θέαμα στο τσίρκο για παράδειγμα προς αποφυγή , δέχτηκε τα χειρότερα βασανιστήρια ώστε να αποδεχτεί την ορθότητα του δυτικού πολιτισμού.
Στην ιστορία του δυτικού κόσμου ότι είναι ξένο προς αυτόν είτε καταστέλλεται  και σφαγιάζεται στην καλύτερη είτε στην χειρότερη νοσηλεύεται.

Όλα αυτά δεν είναι τόσο μακρινά όσο φανταζόμαστε. Ποιος μπορεί να ξεχάσει στη λερό που ακόμα και στον θάνατο υπήρχε ο διαχωρισμός υγιών και αρρώστων. Οι ιταλοί επιδρομείς είχαν μαρμάρινους τάφους ενώ οι τρόφιμοι ξύλινοι.

Στην σημερινή εποχή, ότι δεν μπορεί να καταλάβει η λογική των εμπορευμάτων το χλευάζει και το εξοστρακίζει σε ένα κόσμο μοναξιάς και αποκλεισμού.

Το πλοίο των τρελλών ποτέ δεν έχασε το συμβολικό του περιεχόμενο. Στην ουσία είναι ο καθρέφτης του σημερινού κόσμου όπου κανένας δε θέλει να τον βλέπει κατάματα. Εξ αλλού τι είναι πιο παράλογο;

Όταν ταυτίζεσαι με ένα ακριβό αμάξι, όταν νιώθεις ελεύθερος που ψηφίζεις ελευθέρα διαχειριστές της ζωής σου, όταν πιστεύεις ότι το μέρος που γεννήθηκες σε κάνει αυτόματα ανώτερο, όταν προσκυνείς μια άδεια ιδέα και αυτούς που σε ληστεύουν ή οι φιγούρες που στολίζουν τις πιλατεύεσαι τα ψυχιατρεία;
Στον κόσμο των πλαστών διαχωρισμών είμαστε όλοι ξένοι…

Asger Jorn: ΑΦΙΕΡΩΜΑ (ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ-ΠΙΝΑΚΕΣ)

Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 st1:*{behavior:url(#ieooui) } /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:”Κανονικός πίνακας”; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-parent:””; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:”Times New Roman”; mso-ansi-language:#0400; mso-fareast-language:#0400; mso-bidi-language:#0400;}

  Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 st1:*{behavior:url(#ieooui) } /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:”Κανονικός πίνακας”; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-parent:””; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:”Times New Roman”; mso-ansi-language:#0400; mso-fareast-language:#0400; mso-bidi-language:#0400;}

 

“Υπάρχουν περισσότερα πράγματα στην γη ενός πίνακα, από όσα στον ουρανό της αισθητικής θεωρίας” – Christian Dotremont και Asger Jorn

 

“Η λαϊκή τέχνη είναι η μόνη αληθινά διεθνής. Η αξία της δεν συνίσταται στην τελειότητα της φόρμας της, αλλά στο ανθρώπινο βάθος της παραγωγής της” – Asger Jorn

 

 

 

 

 

(Παρίσι 1957)

 

 

Ο Asger Jorn (Asger Oluf Jørgensen) γεννήθηκε  στο Vejrum( Jutland, Δανία) στις 3 Μαρτίου του 1914 και πέθανε τη 1 Μαΐου του 1973 στο Aarhus. Το 1936 τον βρήκε στο Παρίσι, στην Fernand Léger’s Académie Contemporaine. Το 1937 επιστρέφει στην Δανία, όπου και σπουδάζει  στην σχολή καλών τεχνών της Κοπεγχάγης (είχε προηγηθεί η συνεργασία του με τον Le Corbusier).  Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ο Jorn παρέμεινε στη Δανία, ζωγραφίζει (επηρεασμένος από τους James Ensor, Vasily Kandinsky, Paul Klee, και Joan Miro), αρθρογραφεί στο περιοδικό Helhesten και μεταφράζει στην μητρική του γλωσσά την Δική του  Franz Kafka.

 

Μετά το τέλος του πόλεμου ο Jorn ιδρύει, στο Café Notre-Dame  του Παρισιού, μαζί με τους Karel Appel, Constant, Corneille, Christian Dotremont, Joseph Noiret τη COBRA (COpenhagen, BRussels, Amsterdam, 1949-1952). Κατά την ίδια περίπου περίοδο λαμβάνει χωρά στο Παρίσι η πρώτη του ατομική έκθεση. Έως τα μέσα της δεκαετίας του 1950 διαμένει στην ιταλική πόλη της Albisola. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών δημιουργεί τα ‘Letter to My Son’ (1956-57) και ‘Verlust der Mitte’ (1958), δυο από τα πλέον αναγνωρίσιμα έργα του στο εύρη κοινό. Το 1953 μαζί με τους Enrico Baj και Sergio Dangelo θα ιδρύσουν το Διεθνές Κίνημα για ένα Φανταστικό Bauhaus  (International Movement for an Imaginist Bauhaus, 1953-1957).

 

Αποτέλεσε ενεργό μέλος της Καταστασιακής Διεθνούς (Situationist International, SI εφεξής)  στην οποία συμμετείχε ενεργά από την ίδρυσή της το 1957 μέχρι το 1961. Στα τέσσερα αυτά χρόνια συνέχισε να ασχολείται με την ζωγραφική (δημιούργησε το πρώτο μέρος της σειράς “Modifications”), ενώ παράλληλα πρωτοστάτησε στα συνέδρια και στα «σκάνδαλα» της SI  και ασχολήθηκε με την έκδοση του Internationale situationniste, τη συγγραφή δύο βιβλίων (Pour la forme, 1958 και Critique de la politique économique, 1960) και με μια πειραματική ταινία με σκηνοθέτη τον Guy Debord.

 

Η φιλία  με (και η οικονομική βοήθεια προς) τον Debord συνεχίστηκε και μετά την παραίτησή του από τη SI. Ένα χρόνο μετά την αποχώρηση του από την SI, πραγματοποιεί την πρώτη του έκθεση στην Αμερική, στην  γκαλερί Lefebre. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι το 1964 ο Jorn βραβεύετε με το Guggenheim International Award, το οποίο συνοδευόταν με ένα ιδιαιτέρως υψηλό χρηματικό πόσο. Ως γνωστόν, ο Jorn το αρνήθηκε με το ακόλουθο τηλεγράφημα:

 

GO TO HELL BASTARD–STOP–REFUSE PRIZE–STOP–NEVER ASKED FOR IT–STOP–AGAINST ALL DECENCY MIX ARTIST AGAINST HIS WILL IN YOUR PUBLICITY–STOP–I WANT PUBLIC CONFIRMATION NOT TO HAVE PARTICIPATED IN YOUR RIDICULOUS GAME.

 

Ο Asger Jorn άφησε την τελευταία του πνοή, στην Δανία, την 1 Μαΐου του 1973. Για το μεγάλο Δανό καλλιτέχνη έχουν ήδη γυριστεί τρία ντοκυμαντέρ, κι έχουν γραφτεί πολλά άρθρα και μελέτες. Ενδεικτικά είναι τα:

 

Andersen, Troels. “Asger Jorn and the Situationist International,” On the passage of a few people through a brief moment in time: the Situationist International (1957-1972). Boston: MIT Press and the ICA Boston, 1989, pp. 62-66.

 

—. Asger Jorn, 1914-1973: katalog over arbejder tilorende Silkeborg Kunstmuseum. Silkeborg: Silkeborg Kunstmuseum, 1974.

 

Atkins, Guy. Asger Jorn. London: Methuen, 1964.

 

Atkins, Guy (with Troels Andersen): Asger Jorn. In three volumes: Jorn in

Scandanavia: 1930-1953, 1968; Asger Jorn: The Crucial Years: 1954-1964, 1977; and Asger Jorn: The Final Years, 1965-1973, 1980. London: Lund Humphries.

 

Atkins, Guy (with Troels Andersen): Asger Jorn: Supplement To The Oeuvre Catalogue of his paintings from 1930 to 1973. London: Asger Jorn Trust with Kund Humphries, 1986.

 

Atkins, Guy (and Erik Nyholm): Asger Jorn’s Aarhus Mural. London: Westerham Press, Kent, 194.

 

Birtwistle, Graham. Living Art: Asger Jorn’s Comprehensive Theory of Art between Helhesten and COBRA (1946-1949). Utrecht: Reflex, 1986.

 

Debord, Guy-Ernest. 10 jaar experimentele kunst: Jorn en zijn rol in de theoretische inventie, Museumjournaal, 4th series, No. 4: Otterlo, 1958.

 

Diederichsen, Diedrich. “Asger Jorn.” Artscribe. (66), Nov/Dec 1987, pp. 55-58.

Gombin, Richard. “The Critique of Marxist Reflection,” The Radical Tradition: A Study in Modern Revolutionary Thought. London: Methuen, 1978, pp. 119-125.

 

Hansen, Per Hoffman. A Bibliography of Asger Jorn’s Writings. Silkeborg: Silkeborg Kunstmuseum and the Asger Jorn Foundation, 1988.

 

Zweite, Armin (ed). Asger Jorn, 1914-1973. Munich: Stadtische Galerie im Lenbachaus, 1987.

 

 

Ακολουθεί μια σύντομη παρουσίαση των πινάκων του Jorn:

 

Ποιοί είναι τελικά οι κουκουλοφόροι;

κουκούλα η [kukúla] Ο25 : 1. κάλυμμα του κεφαλιού συνήθ. κωνικό, το οποίο: α. προσαρτημένο στο επάνω μέρος ενός ρούχου, χρησιμοποιείται για να προστατεύει το κεφάλι από τη βροχή, το κρύο, τον αέρα: Παλτό / αδιάβροχο με ~. β. ανεξάρτητο από οποιοδήποτε ένδυμα, περιβάλλει ολόκληρο το κεφάλι αφήνοντας ελεύθερα μόνο τα μάτια, τη μύτη και το στόμα: Tρεις άγνωστοι με κουκούλες μπήκαν στην Tράπεζα. 2. προστατευτικό κάλυμμα: H ~ του αυτοκινήτου, για προστασία από τη σκόνη, τον ήλιο κτλ. || στα καμπριολέ αυτοκίνητα, η πτυσσόμενη σκεπή. 3. (οικ.) στο χταπόδι, μανδύας που περιβάλλει το κεφάλι και το σώμα του.

[μσν. κουκούλλα < υστλατ. cuculla (λατ. cucullus) (ορθογρ. απλοπ.)]

κουκουλοφόρος (ο/η) πρόσωπο που έχει σκεπασμένο το κεφάλι του με κάλυμμα, για να μην είναι δυνατή η αναγνώρισή του. (Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας)

κουκούλωμα το [kukúloma] Ο49 : (οικ.) η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του κουκουλώνω, συνήθ. σε μτφ. σημασία. 1. η συγκάλυψη, η απόκρυψη μιας πράξης, ενός γεγονότος που θεωρείται μεμπτό: Mε την τακτική του κουκουλώματος πολλές παρανομίες μένουν ατιμώρητες. 2. (μειωτ.) για γάμο, συνήθ. εσπευσμένο, που γίνεται κάτω από συνθήκες εξαναγκασμού ή παραπλάνησης.

κουκουλώνω [kukulóno] -ομαι Ρ1 : 1. σκεπάζω κπ. ή κτ. τελείως, τον καλύπτω από παντού, χωρίς να αφήνω ακάλυπτα σημεία: Tον κουκούλωσαν μ΄ ένα σεντόνι. Kοιμάται κουκουλωμένος. Είχε τα έπιπλα κουκουλω μένα για να μη σκονίζονται. || ντύνομαι πολύ ζεστά, με πολλά και χοντρά ρούχα, συνήθ. έχοντας καλυμμένο και το κεφάλι: Kουκουλώθηκα και βγήκα. Kουκουλώσου καλά, γιατί έχει κρύο. 2. (μτφ.) α. συγκαλύπτω, αποκρύπτω κτ. το οποίο θεωρώ μεμπτό: Mην προσπαθείς να τα κουκου λώσεις. Kουκουλώθηκε το σκάνδαλο. ΦΡ τα κουκουλώνει σαν τη γάτα*. β. (μειωτ.) πείθω κπ. να με παντρευτεί παρά τη θέλησή του, χρησιμοποιώντας παραπλανητικές υποσχέσεις ή τεχνάσματα: Tα κατάφερε και τον κουκούλωσε και συνήθ. παθ., υφίσταμαι τις συνέπειες ενός αποτυχημένου γάμου, συνήθ. ως αποτέλεσμα βεβιασμένης επιλογής: Tον / την κουκουλώθηκε.

[μσν. κουκουλλώνω < κουκούλλ(α) -ώνω (ορθογρ. απλοπ.)]

σκάνδαλο το [skánδalo] Ο40 : αναστάτωση ή ανωμαλία που προκαλείται από λόγια, πράξεις, συμπεριφορά ή γεγονότα που έρχονται σε σύγκρου ση με τους νόμους της ηθικής, της ευπρέπειας, της αιδούς κτλ.: Δημιουργήθηκε σοβαρό ~. Είμαι / γίνομαι αιτία σκανδάλου. Tο ~ πήρε μεγάλες διαστάσεις. ΦΡ η πέτρα* του σκανδάλου. || πράξη, λόγος, συμπεριφορά ή γεγονός που προκαλεί αποδοκιμασία, αγανάκτηση, αποστροφή, επειδή έρχεται σε σύγκρουση με τους νόμους της ηθικής, της ευπρέπειας, της αιδούς κτλ.: Aυτό το φιλμ είναι πραγματικό ~! Είναι ~ να κυκλοφορεί ακόμα ελεύθερος! || υπόθεση, συμβάν, γεγονός που έρχεται σε σύγκρου ση με την τρέχουσα ηθική και προκαλεί την αποδοκιμασία αλλά και το έντονο ενδιαφέρον και την περιέργεια της κοινής γνώμης, καθώς έχουν εμπλακεί σ΄ αυτό πρόσωπα που θεωρούνταν ευυπόληπτα: Πολιτικό / κοινωνικό / οικονομικό / δικαστικό ~.

TA NEA 15.5.2009 , «Συνοπτικό κουκούλωμα για όλες τις κατηγορίες» Σύσσωμη η αντιπολίτευση υποστήριξε την παραπομπή Παυλίδη και ζήτησε διεύρυνση του κατηγορητηρίου.

Ελευθεροτυπία, 22.4.2009, «ΣΤΡΟΦΗ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗ «Δεν συνεργώ σε κουκούλωμα»»

Έθνος, «Με… συνταγή Βατοπεδίου, η κυβέρνηση μαζί με τους βουλευτές της ΝΔ και κατ’ εντολήν του πρωθυπουργού ετράπη σε φυγή για τρίτη φορά από τη Βουλή μέσα στους τελευταίους έξι μήνες, βάζοντας «κουκούλα» και στην υπόθεση «Παυλίδης Νο 2», σε μία ύστατη προσπάθεια να ολοκληρώσει την επιχείρηση συγκάλυψης των «γαλάζιων» σκανδάλων, έναν μήνα ακριβώς πριν από τις Ευρωεκλογές. »

ΣΚΑΙ, 6.5.2009, Αιχμές για “κουκούλωμα” των σκανδάλων.

Καραμανλής: οι κουκουλοφόροι χρησιμοποιούν τα blogs!

Αλέκα Παπαρήγα οι “σκληροί” κουκουλοφόροι εκτελούν εντολές”.

Παραθέτουμε , τους παραπάνω ορισμούς περί κουκούλας, κουκουλοφόρων και κουκουλώματος καθώς επίσης και λιγοστές από τις εκατοντάδες δηλώσεις ή άρθρα που αναφέρονται στις παραπάνω έννοιες και έχουν να κάνουν τόσο με πολιτικούς όσο και με αντιεξουσιαστές.

Τα ερωτήματα που βγαίνουν αυθόρμητα από τα παραπάνω είναι τα εξής:

1. Ο νόμος περί κουκουλοφόρων (αφού έτσι αποκαλούνται μεταξύ τους) πιάνει και τους πολιτικούς;

2. Γιατί αφού η έννοια κουκούλωμα χρησιμοποιείται τόσο πολύ στον πολιτικό λόγο κανένας δεν χρησιμοποιεί την έννοια κουκουλοφόρος για τους πολιτικούς και μόνο για τους αντιεξουσιαστές – αναρχικούς ;

Υ.Γ: Οι δηλώσεις των Καραμανλή – Παπαρήγα δεν αναφέρονται σε πολιτικούς , όπως θα ήταν φυσικό από τα παραπάνω να υποθέσουμε, αλλά στα γεγονότα του Δεκέμβρη!!!

Ένας μαρξιστής ιστορικός

Ο γνωστός ιστορικός Ερικ Χόμπσμπαουμ έδωσε στο γαλλικό περιοδικό «Sciences Humaines» τη συνέντευξη που ακολουθεί.

– Τι σημαίνει συγκεκριμένα το ότι είσαστε «μαρξιστής ιστορικός» για τον δικό σας τρόπο προσέγγισης της Ιστορίας του 19ου και του 20ού αιώνα;

«Για έναν μαρξιστή, η Ιστορία είναι πρώτα απ’ όλα μια επιστήμη που ασχολείται με την εξέλιξη του ανθρώπινου γένους. Αυτή η εξέλιξη πραγματοποιείται με μιαν ανανεωτική δράση -δηλαδή με μια όλο και περισσότερο συνειδητή δράση- της ανθρώπινης εργασίας πάνω στη φύση. Με βάση τα κριτήρια της γεωλογίας ή ακόμη και της παλαιοντολογίας, πρόκειται για μιαν εξαιρετικά σύντομη Ιστορία. Δέκα χιλιάδες χρόνια μάς χωρίζουν από την επινόηση της γεωργίας, που επέτρεψε τη διαρκή συσσώρευση ενός παραγωγικού πλεονάσματος σε σχέση με την κατανάλωση και επομένως τη διαρκή αξιοποίησή του για σκοπούς ταυτόχρονα πολιτικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς. Αυτή η αξιοποίηση έγινε μέσα από ένα μηχανισμό προνομιακής ιδιοποίησης αυτού του πλεονάσματος από τις ηγετικές θεσμικές τάξεις και μέσα από τον καταμερισμό της εργασίας στο χώρο σε διάφορες κλίμακες, πόλεων, τοπικές, εθνικές και σήμερα παγκόσμιες. Αυτοί οι μηχανισμοί ποτέ δεν έπαψαν να λειτουργούν. Από τις αρχές του 18ου αιώνα παρακολουθούμε μιαν απολύτως εξαιρετική επιτάχυνση αυτής της εξέλιξης και μάλιστα σε μια κλίμακα όλο και περισσότερο παγκόσμια, χάρη στη διάδοση του καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος, του οποίου η βάση είναι αρχικά βιομηχανική και στη συνέχεια καθορίζεται όλο και περισσότερο από την τεχνολογία. Ο καπιταλισμός πολλαπλασίασε εντυπωσιακά την παραγωγική ικανότητα της ανθρωπότητας και συνεχίζει ακόμη να το κάνει. Στα τελευταία πενήντα χρόνια, η επιτάχυνση και οι μετασχηματισμοί που πηγάζουν από αυτήν μας έριξαν σε μιαν εποχή, όπου όλη η μακρά διάρκεια του Φερνάν Μπροντέλ συμπυκνώνεται στον βραχύ χρόνο της ιστορίας των γεγονότων ή ακόμη και της εμπειρίας της ατομικής ζωής.

Ο μόνος τρόπος για να προσεγγίσουμε την παγκόσμια ιστορία αυτών των τελευταίων αιώνων είναι με αφετηρία την ιστορική ανάλυση των μηχανισμών, του ρυθμού και των λειτουργιών της καπιταλιστικής οικονομίας, ανάλυση της οποίας ο Καρλ Μαρξ υπήρξε ο πρόδρομος. Αυτό προσπάθησα να κάνω στα έργα μου που είναι ιστοριογραφικές συνθέσεις και αναφέρονται στους δύο τελευταίους αιώνες. Και αυτό προϋποθέτει, όπως και στον Μαρξ, τη συνεχή κριτική αυτών των διαδικασιών του καπιταλισμού».

– Σε αυτό το πλαίσιο επιτάχυνσης της Ιστορίας, ποια είναι η δική σας θεώρηση για την τωρινή κατάσταση του κόσμου και ιδιαίτερα για τη «γενική κρίση των συστημάτων», που αναλύετε στο έργο σας «Η εποχή των άκρων»;.

«Νομίζω ότι η τωρινή κατάσταση χαρακτηρίζεται από τη σύμπτωση μιας σειράς διαπλεκόμενων κρίσεων. Το σύνολο αυτών των κρίσεων πηγάζει από αυτή την απολύτως εξαιρετική επιτάχυνση της πορείας της Ιστορίας, ιδιαίτερα στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα. Η πιο πρόδηλη από αυτές τις κρίσεις είναι το ότι ο άνθρωπος, με αυτή την τεχνολογική και οικονομική επιτάχυνση, έφτασε στο σημείο να θέτει υπό αμφισβήτηση τους ίδιους τους όρους της ύπαρξής του. Τα περιβαλλοντικά ζητήματα είναι το πιο ορατό παράδειγμα. Ορισμένοι ερευνητές εκτιμούν σήμερα ότι δεν έχουμε παρά μόνο μια πιθανότητα 50% να επιβιώσουμε μετά τον 21ο αιώνα. Οφείλω να πω ότι η παρέκταση της καμπύλης της ανθρώπινης ιστορίας φαίνεται να οδηγεί σε καταστροφή. Γίνεται, μάλιστα, δύσκολο να πούμε πώς θα μπορέσουμε να την αποφύγουμε. Το ζητούμενο είναι να μάθουμε πώς η ανθρωπότητα θα μπορέσει να επιβιώσει από αυτή την καταστροφή».

– Δεν νομίζετε, παρ’ όλα αυτά, ότι η παγκοσμιοποίηση χαρακτηρίζεται και από αιτήματα για πολιτικούς χώρους πέραν του κράτους-έθνους, από αιτήματα κοσμοπολιτικά, που θα επιτρέψουν να πραγματοποιήσουμε τις ρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για τη λειτουργία ενός κοινού παγκόσμιου χώρου;

«Και σε αυτό το ζήτημα οι προοπτικές δεν είναι καλές. Γιατί έχουμε φτάσει ακριβώς σε αυτό το σημείο αντίφασης που είχε προβλέψει ο Μαρξ, όπου η παγκόσμια καπιταλιστική ανάπτυξη παίρνει τέτοια μορφή ώστε δεν είναι πλέον βιώσιμη. Αν στους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας παρακολουθούμε μια πραγματική παγκοσμιοποίηση των δομών του κεφαλαίου, από την πλευρά της πολιτικής, το πρόβλημα σήμερα είναι να βρούμε θεσμούς παγκόσμιας κλίμακας που να μπορούν να οργανώνουν, να διευθύνουν, να παίρνουν παγκόσμιες αποφάσεις. Μια από τις τωρινές λύσεις, που είναι επικίνδυνη, είναι η αναζήτηση μιας μοναδικής ηγεμονικής υπερδύναμης, η οποία θα μπορεί να ασκεί παγκόσμια κυριαρχία: οι Ηνωμένες Πολιτείες. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η βούληση για κυριαρχία είναι απολύτως καταδικασμένη σε αποτυχία. Και αυτή η αποτυχία θα γίνει πιο φανερή στις προσεχείς δεκαετίες.

Δυστυχώς αυτή η ηγεμονική βούληση δημιούργησε και συνεχίζει να δημιουργεί πολύ σοβαρές εθνικές και διεθνείς εντάσεις. Σε αυτή την πολιτική κρίση προστίθεται και μια άλλη βαθύτερη κρίση των ανθρώπινων κοινωνικών και πολιτιστικών δομών. Διαμορφωμένες στο παρελθόν, μέσα από ασύνειδες διαδικασίες εξέλιξης, που εξασφάλιζαν μιαν ορισμένη ισορροπία, μιαν ορισμένη μακροπρόθεσμη σταθερότητα, αυτές οι κοινωνικές και πολιτιστικές δομές δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στην εκρηκτική δύναμη του μετασχηματισμού των κοινωνικών σχέσεων από τον καπιταλισμό, εκείνη που αναλύεται για παράδειγμα στο “Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος”. Αυτή η κρίση γίνεται φανερή με αφετηρία τη δεκαετία του 1960. Είναι μια κρίση που καταστρέφει χωρίς να δημιουργεί εναλλακτικές λύσεις. Η εργασία μου ως ιστορικού είναι να αναλύσω το πώς φτάσαμε ώς εδώ. Και ίσως, μέσα από αυτές τις αναλύσεις, να βοηθήσω στο να προσδιοριστούν τα προβλήματα και οι λύσεις που έχουμε μπροστά μας».

7 – 16/07/2006

Οι αόρατοι εκπρόσωποι

Σήμερα τα ξημερώματα παρουσιάστηκε σε ένα από τους μεγαλύτερους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς άλλη μία δημοσκόπηση που αφορούσε της ευρωεκλογές. Το αξιοσημείωτο σε αυτή ήταν ότι το κόμμα των οικολόγων πράσινων από το πουθενά εμφανίστηκε να είναι τέταρτο με ελάχιστη διαφορά από το τρίτο κκε. Σε κανένα panel σε οποιοδήποτε τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό σταθμό ο οποίος ασχολείται με τις εκλογές δεν υπάρχει αντιπρόσωπος του παραπάνω κόμματος.

Πως είναι δυνατόν κάποιοι να επιλέγουν κάτι χωρίς αυτό να έχει προσωποποιηθεί; Είναι ένα δείγμα της εποχής ότι τελείωσαν οι ηγέτες ή μήπως είναι κάτι άλλο; Από πού μαθαίνει όλος αυτός ο κόσμος τις θέσεις και τις απόψεις αυτού του «πράσινου» κόμματος; Σε καμία περίπτωση δεν απαξιώνουμε τις εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης όπως είναι τα έντυπα ή το internet.Παρόλα αυτά στις μεν εφημερίδες η εκπροσώπηση είναι είτε πάρα πολύ μικρή είτε ανύπαρκτη είτε σε εξειδικευμένα έντυπα στα οποία δεν έχει πρόσβαση πολύς κόσμος. Στο δε internet είναι επαρκείς η παρουσία του συγκεκριμένου κόμματος αλλά με τα στοιχεία που υπάρχουν πρώτον για την προσβασιμότητα των ελλήνων σε αυτό και δεύτερον την ηλικιακή σύνθεση των ψηφοφόρων δεν δικαιολογείται ένα τέτοιο ποσοστό.

Το κόμμα των σημερινών «οικολόγων» πράσινων είναι ένα αμάγαλμα των παλιών οικολόγων εναλλακτικών που είχαν κερδίσει έδρα σε προηγούμενες εκλογές και κάποιων νεόκοπων απολιτίκ οικοεκσυγχρονιστών. Όποιος θυμάται το κόμμα των οικολόγων εναλλακτικών είχε ένα σαφή αριστερό προσανατολισμό. Σήμερα αυτό το απρόσωπο κόμμα εκμεταλλευόμενο τη χρονική συγκυρία όπου το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος έχει γίνει αντικείμενο εκτεταμένων συζητήσεων, μη έχοντας κανένα δισταγμό να παραδέχεται ότι είναι διατεθειμένο να συνεργαστεί με το οποιοδήποτε πρώτο κόμμα βρίσκεται να πρωταγωνιστεί στο πολιτικό σκηνικό.

Δεν είναι μόνο αυτό, αυτή η ανυπαρξία εκπροσώπησης, όταν αντίθετα από όλα τα άλλα κόμματα ακούγονται συνέχεια ονόματα που εμπλέκονται σε σκάνδαλα , λειτουργεί ευεργετικά. Οι ίδιοι λένε , ότι καλύτερα να μην εμφανιζόμαστε και πάρα πολύ, μια και η αυξανόμενη έκθεση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης αυξάνει τον κίνδυνο απομυθοποίησης γεωμετρικά σε σχέση με τη δημοσιότητα. Αν το μεταφράσουμε αυτό , θα μπορούσαμε να πούμε ότι λένε «ας αφήσουμε τους άλλους να πιστεύουν για εμάς ότι οι ίδιοι θέλουν». Και αυτό γίνεται γιατί η εκλογική βάση των οικολόγων δεν έχει τον παραμικρή ιδεολογική διύλιση. Λειτουργούν σαν μια πράσινη δεξαμενή, που δέχεται τα πάντα και από παντού χωρίς κανένα πρόβλημα.

Πως γίνεται αυτό; Πολύ απλά, οι συγκεκριμένοι αυτό που κάνουν είναι να προσφέρουν λύση μόνο στο συγκεκριμένο πρόβλημα, αυτό της προστασίας του περιβάλλοντος. Ψελλίζουν κάποια ελάχιστα πράγματα όσο αφορά την οικονομική πολιτική και μέχρι εκεί. Αποσπασματικά τους βλέπουμε να υποστηρίζουν δράσεις όπως είναι το αντιαπαγορευτικό φεστιβάλ ή να εμφανίζονται σαν μάρτυρες υπεράσπισης σε δίκες αντιρρησιών συνείδησης, αλλά αυτά είναι τα αριστερά κατάλοιπα τους και αφορούν περισσότερο προσωπικές πρωτοβουλίες παρά συντεταγμένες κομματικές δράσεις.

Ο κόσμος προφανώς και δεν ενδιαφέρεται να μάθει κάτι περισσότερο για αυτούς. Όπως , τα υπόλοιπα προβεβλημένα κόμματα αποτελούν και συστήνουν επιλογές χωρίς οι ψηφοφόροι πλέον να έχουν καθαρή ιδεολογική προέλευση , πλην του κκε, έτσι και το κόμμα των οικολόγων πράσινων διεκδικεί μερίδιο από αυτή την πίτα.

Τι θα γινόταν αν στο αστικό σύστημα εκλογής αντιπροσώπων τα άκυρα έπαιζαν πραγματικά ουσιαστικό ρόλο; Αν το άκυρο ή η αποχή αποτελούσε μια πραγματική και μετρήσιμη επιλογή; Αν δεν υπήρχε όλη αυτή η προπαγάνδα περί χαμένης ψήφου; Όλη αυτή η φιλολογία του συστήματος περί εκπροσώπησης;

Ο κάθε ένας που επιλέγει να διεκδικήσει εξουσία μέσω της ψήφου θέλοντας να γίνει εκπρόσωπος του ελληνικού λαού σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί εναλλακτική επιλογή. Είναι ακόμη ένας πολιτικάντης που το όνομά του δεν θα αργήσει να εμπλακεί σε καταστάσεις που έχουν να κάνουν με την νομή της εξουσίας. Η πραγματική έξοδος από το αστικό περιβάλλον δεν είναι καμία εκλογική επιλογή όσο και αν φαίνεται ότι αυτή είναι αποστασιοποιημένη. Από τη στιγμή που αποδέχεται τους όρους του συστήματος και πηγαίνει σύμφωνα με το ρεύμα δεν έχει να προσφέρει τίποτε περισσότερο από τους ήδη υπάρχοντες. Το πρόβλημα δεν είναι στην απόχρωση. Μπλέ, Πράσινο Κόκκινο, Ροζ αλλά στο χρώμα. Και κανείς από όλους αυτούς δεν λέει ότι όλες οι επιλογές βρίσκονται στην ίδια παλέτα, ότι όλοι δεν είναι τίποτε άλλο από αποχρώσεις.

Όταν έρθει η στιγμή της κρίσης από όπου και αν προέρχεται ο κάθε αντιπρόσωπος του λαού παίζει το ρόλο του μια χαρά χωρίς κανένα ενδοιασμό. Τα παραδείγματα είναι τόσα πολλά που δεν αξίζει τον κόπο να τα αναφέρουμε. Όλοι οι καρεκλοκένταυροι έχουν τους ίδιους σκοπούς και τους ίδιους στόχους. Όλοι οι χαρτογιακάδες νοιάζονται αποκλειστικά και μόνο για την δική τους εξυπηρετήσει και για την αναπαραγωγή του συστήματος που τους ανέδειξε. Κανένας τους δεν λέει ότι είναι εναντίων της εξουσίας ή εναντίων όλων των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους γιατί ξέρει πάρα πολύ καλά ότι αν χρειαστεί να υπερασπίσει τα δικά του συμφέροντα θα τους χρησιμοποιήσει. Και αν κάποιοι περιοδικά φαίνονται να ψελλίζουν κάποιες φωνές αντίδρασης , αυτό το κάνουν με μοναδικό σκοπό την εκλογική παραπλάνηση.

Και για να τελειώσουμε κάπως όπως ξεκινήσαμε , παραθέτουμε ένα από τα συνθήματα του Δεκέμβρη

« Ή με τις Γραβάτες ή με τις Κουκούλες » “κύριοι”.

Αθλητική ανασκόπηση

Ο Ολυμπιακός στο ποδόσφαιρο έκανε νταμπλ πάραυτα ο πρόεδρος εδίωξε τον προπονητή της ομάδας. Ο Παναθηναϊκός πήρε το ευρωπαϊκό στην καλαθοσφαίριση και πάει για το πρωτάθλημα με μειονέκτημα έδρας. Η ΑΕΚ ακόμα δεν μπορεί να λύσει τα διοικητικά της προβλήματα…

Και τί έγινε; Τί θα αλλάξει; Θα δουλεύουμε λιγότερο; Θα παίρνουμε μεγαλύτερο μισθό; Θα πάψουν οι καρεκλοκένταυροι να κλέβουν εν ριπή οφθαλμού και ύστερα να μιλούν για θυσίες υπέρ της πατρίδος; Ο κόσμος θα γίνει κάπως καλύτερος; Τί από όλα αυτά; Και πόσο βλακώδες είναι να υποστηρίζεις μια εταιρεία έναντι μιας άλλης; Τί κερδίζεις; Περισσότερα κέρδη για αυτή την εταιρεία; Δεν  είναι κάπως αντιφατικό αν όχι βλακώδες;

Το άρτος και θεάματα άλλαξε στην σύγχρονη εποχή. Θεάματα για τους ηλίθιους και άρτος για τους λίγους! C’ est non la vie…

Σάββατο 9.5.09 – Χρονικό

Σάββατο 9.5.2009. Η “γνωστή – άγνωστη” φασιστική οργάνωση χρυσή αυγή με την προκάλυψη οργανώσεων πολιτών περιοχών της αθήνας καλεί σε ρατσιστική συγκέντρωση στην πλατεία ομονοίας.

Αυθόρμητα , μέσα στην ίδια ημέρα που δημοσιοποιείται το κάλεσμα των φασιστών , σε απάντηση ανακοινώνονται 4 καλέσματα για αντισυγκεντρώσεις. Τα κυρίαρχα ρεύματα αυτών που καλούσαν σε αντισυγκεντρώσεις ήταν δύο. Των αριστεριστών μαζί με διάφορες κοινότητες μεταναστών και αυτό των αναρχικών.

Με δεδομένη την προστασία των φασιστών από τους μπάτσους, οι μεν πρώτοι έκαναν κάλεσμα στην αρχή πάνω στην πλατεία της ομόνοιας και μετά στην πλατεία κοτζιά και οι δε αναρχικοί από την αρχή στην πλατεία κάννικος. Όσο αφορά για την συγκέντρωση των αριστεριστών δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω και πολλά πράγματα όσο αφορά την συγκέντρωση των αναρχικών και την προετοιμασία της έγινε επίσημο κάλεσμα για κουβέντα στο πολυτεχνείο.

Γύρω στης 5 το απόγευμα και ενώ η εκδήλωση των φασιστών ήταν προγραμματισμένη για της 8 στην πλατεία κάννικος βρίσκονταν γύρω στα 200 άτομα από τον αναρχικό και αντιεξουσιαστικό χώρο. Υπήρχαν πληροφορίες ότι πάνω στην πλατεία ομονοίας υπήρχαν ήδη φασίστες. Η προσέγγιση στον χώρο γινόταν με την μέγιστη δυνατή προσοχή αφού και μια τόσο μικρή απόσταση όπως είναι αυτή ανάμεσα στην πλατεία εξαρχείων και την κάννικος σε τέτοιες περιπτώσεις φαντάζει μεγάλη. Όσοι κατά καιρούς έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με φασίστες μπορούν να καταλάβουν τη δυσκολία.

Γύρω στης έξι μια αρκετά μεγάλη δύναμη από μπάτσους με μηχανάκια έκανε την εμφάνισή της στην ακαδημίας, στο ύψος της εμμανουήλ μπενάκη και με κατεύθυνση προς σύνταγμα. Αμέσως όσοι βρίσκονταν συγκεντρωμένοι και αντιλήφθησαν την έστω και από μακριά παρουσία τους στράφηκαν προς τα εκεί. Μετά από λίγο μια άλλη ομάδα ανέβηκε στην συμβολή σόλωνος και πατούσα. Ξαφνικά , ο κόσμος άρχισε να ανεβαίνει από την πλατεία κάννικος. Σε ερώτηση τη συμβαίνει η απάντηση ήταν “μας την πέφτουν”. Πριν από λίγο είχε προηγηθεί μια επίθεση σε τράπεζα. Δεν πέρασε ούτε ένα λεπτό και ακούστηκαν οι πρώτες κρότου λάμψης. Περισσότερος κόσμος μετακινήθηκε προς τα εξάρχεια. Προς στιγμή αποφασίσαμε να γυρίσουμε στο σημείο. Αμέσως μετά διαπιστώσαμε ότι οι συμπλοκές είχαν ξεκινήσει.

Οι μπάτσοι με μια γενικευμένη επιχείρηση είχαν αρχίσει να απωθούν τους συγκεντρωμένους προς τα εξάρχεια. Προβλήθηκε μια σχετικά επαρκής αντίσταση έτσι ώστε να υπάρξει κάποιος ικανός χρόνος για τον κόσμο να μετακινηθεί. Στην πορεία προς τα εξάρχεια , διμοιρίες εμφανίζονταν και από καποδιστρίου και από σολωμού με αποτέλεσμα αρκετός κόσμος να στραφεί προς το πολυτεχνείο, μια και δεν είχε άλλη επιλογή. Οι συμπλοκές μεταφέρθηκαν στην πλατεία και την στουρνάρη πλέον. Στις 7 – 8 υπήρχε κόσμος μαζεμένος στην πλατεία, που προσπαθούσε να ανασυνταχθεί σε μια προσπάθεια να απεγκλωβιστούν όσοι βρίσκονταν μέσα στο πολυτεχνείο. Οι προσπάθειες δεν είχαν και μεγάλη επιτυχία αφού οι μπάτσοι έδειχναν όλα και περισσότερο επιθετικοί. Πλέον είχαν φτάσει θεμιστοκλέους και μεταξά. Στην αρχή έμοιαζαν να είναι παθητικοί , έχοντας περισσότερο εκφοβιστικό ρόλο. Όλο αυτό το διάστημα οι συγκρούσεις έξω από το πολυτεχνείο συνεχίζονταν, ενώ η περιοχή των εξαρχείων ήταν αποκλεισμένη σχεδόν από παντού. Μόνο από την πίσω πλευρά μπορούσε να έρθει κάποιος. Οι μπάτσοι έκαναν αντεπίθεση. Ο κόσμος κατευθύνθηκε προς τσαμαδού και οικονόμου. Η επέλασή τους σταμάτησε όταν στην αρχή του πεζόδρομου στην τσαμαδού έκαναν τη σύλληψη που ήθελαν.

Γύρισαν πίσω. Και μετά από λίγο αποχώρησαν εντελώς. Αποχώρησαν ακόμα και από το χώρο του πολυτεχνείου. Όσοι βρίσκονταν μέσα ανέβηκαν προς την πλατεία. Όλη αυτήν την ώρα φυσικά κανείς δεν είχε ενημέρωση για το τι συνέβαινε με τους φασίστες.

Το κράτος είχε πετύχει αυτά που ήθελε. 1. Για άλλη μια φορά είχε αποπροσανατολίσει το κεντρικό θέμα. 2. Οι αναρχικοί για άλλη μια φορά αναδείχτηκαν ως οι κακοί. 3. Για άλλη μια φορά τέθηκε ζήτημα ασύλου. 4. Η μοναδική σύλληψη που έγινε είναι από τον αντιεξουσιαστικό χώρο. 5. Κανένας σχεδόν δεν ασχολήθηκε με όσα έκαναν οι φασίστες πάνω στην πλατεία αλλά και μετά. 6. Η μολότοφ για άλλη μια αποδείχτηκε ότι είναι πιο πιασάρικο θέμα για το μμε από ένα scin head που κρατάει μια ελληνική σημαία. Καταστροφή περιουσίας vs Ιδεολογία. Άλλη μια νίκη του νεοφιλελεύθερου πνεύματος.

Αυτά σαν ένα μικρό χρονικό του σαββάτου ιδωμένο από το μάτια του γράφοντα και μόνο.