Σήμερα γίνεται πάρα πολύ μεγάλη συζήτηση για το πως και γιατί έχει εξασθενήσει η Αμερικανική επιρροή στην Λατινική Αμερική. Η περιοχή της Λατινικής Αμερικής χαρακτηρίζεται τα τελευταία χρόνια από το γεγονός ότι αρκετοί αριστεροί ή κεντροαριστεροί πολιτική έχουν αναλάβει την εξουσία. Πολλές φορές αυτό ήταν αποτέλεσμα λαϊκών κινημάτων που ξεκίνησαν καθαρά από τη βάση. Αρκετοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η αιτία βρίσκεται στο γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική του Bush αμέλησε την περιοχή. Καλύτερα διατυπωμένο, αυτό που συμβαίνει στην Λατινική Αμερική είναι οι συνέπειες της συνεχιζόμενης παρέμβασης στων Αμερικανών για αρκετά χρόνια τώρα σε μια περιοχή που την θεωρούσαν “κατώφλι” τους. Παρόλο όμως που οι Λατινοαμερικανικοί ενωμένοι αντιστέκονται σθεναρά στην σύγχρονη Αμερικανική παρέμβαση , οι ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες. Οι Αμερικανοί υπόγεια χρησιμοποιούν τον πόλεμο εναντίον των ναρκωτικών, εναντίων της τρομοκρατίας, και μια νέα ψυχροπολεμική ιδεολογία προκειμένου να εδραιώσουν μια αποστρατιωτικοποίηση στην περιοχή, που σε πολλούς φέρνει στη μνήμη στους λεγόμενους “βρώμικους πολέμους” που όχι και τόσο μακρινού παρελθόντος.

Σπάζοντας τις Αλυσίδες 

Η εκλογή του Hugo Chavez στην Βενεζουέλα το 1998 υπήρξε η αρχή της αριστερής στροφής στην εξουσία χωρών που βρίσκονται στο νότιο ημισφαίριο της Αμερικανικής ηπείρου. Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια το 92, ο Chavez εκλέχτηκε έξι χρόνια μετά προτάσσοντας τη βελτίωση του βοιωτικού επιπέδου για τους φτωχούς μέσω μιας αλλαγής στην οικονομική πολιτική. Η αλλαγή αυτή που υποσχέθηκε ερχόταν σε αντίθεση με τον φονταμενταλισμό της ελεύθερης αγοράς, την κεφαλαιοκρατία και την ολιγαρχία που μέχρι εκείνη τη στιγμή απολάμβαναν την υποστήριξη της Washington και διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF). Ο Chavez επίσης άρχισε να αμφισβητεί ανοιχτά την Αμερικανική ηγεμονία στην περιοχή προωθώντας την ιδέα της ενωμένης Λατινικής Αμερικής.

Μετά την άνοδο του Chavez στην εξουσία ακολούθησαν πρόεδροι με αριστερό προσανατολισμό και σε άλλες χώρες. Όπως η Αργεντινή, η Βολιβία, η Βραζιλία, η Χιλή, το Εκουαδόρ, η Νικαράγουα, η Παραγουάη και η Ουρουγουάη ενώ χώρες όπως το Μεξικό και το Περού δεν ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο είτε γιατί το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν νοθευμένο ή γιατί η εκλογή ήταν πολύ οριακή.

Ακόμη και αν έχουν συμβεί όλες αυτές οι αλλαγές στην Λατινική Αμερική, κανένας δεν μπορεί να πεί ότι ο σοσιαλισμός είναι κυρίαρχος στην περιοχή. Η απόρριψη της πολιτικής του Ελεύθερου Εμπορίου που προωθεί η Αμερική (FTAA, Free Trade Area of the Americas) από το 2003 αρκετά πριν αρχίσει η αριστερή στροφή είχε σημάνει την ανοιχτή σύγκρουση με το ορθόδοξο δόγμα των Αμερικανών περί ελεύθερης αγοράς, την Αμερικανική ηγεμονία, και την εξουσία των πολυεθνικών. Από εκείνη τη χρονική περίοδο και έπειτα αρκετές πολυεθνικές εταιρίες κυριολεκτικά εκδιώχθηκαν από την περιοχή, αρκετοί πρέσβεις των Αμερικανών απελάθηκαν, εμπορικές συμφωνίες ακυρώθηκαν, παράνομα εξωτερικά χρέη διαγράφηκαν και η πολιτική των Αμερικανών για τον πόλεμο εναντίων των ναρκωτικών απορρίφθηκε. Αντίθετα, δημιουργήθηκαν και υποστηρίχθηκαν εναλλακτικές πολιτικές και οικονομικά προγράμματα.

Μια τέτοια εναλλακτική πολιτική πρόταση είναι αυτή που δημιουργήθηκε στην Βενεζουέλα. Η (ALBA, Bolivarian Alternative for the Americans), σε αντιδιαστολή με την (FTAA), υποστηρίζει ένα εμπορικό καθεστώς βασισμένο στην οικονομική, κοινωνική, και πολιτική ολοκλήρωση που θα καθοδηγήται από της αρχές της αλληλεγγύης και της συνεργασίας. Ακόμα και η Ονδούρα, που θεωρήτω παραδοσιακός σύμμαχος των Αμερικανών από την εποχή που συμμετείχε και βοήθησε τους Αμερικανούς στο πραξικόπημα που έκαναν στην Γουατεμάλα το 54, προσχώρησε στην ALBA. Την ίδια στιγμή ο βραζιλιάνος πρόεδρος δήλωνε: “Οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να δημιουργήσουν τους δικούς τους μηχανισμούς χρηματοδότησης αντί να υποφέρουν από βάσανα που προκαλούν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα….Είναι ώρα να ξυπνήσουμε”. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η δημιουργία της “Bank of South”, η οποία δημιουργήθηκε για την παροχή αναπτυξιακών δανείων, χωρίς να επιβάλλει δρακόντιους όρους και ελέγχους όπως αυτούς που ζητάει η Washington και έχουν οδηγήσει στο παρελθόν αρκετές χώρες σε πραγματικό ξεπούλημα προκειμένου να αποπληρώσουν τα δάνεια αυτά.

Ένα άλλο κομμάτι είναι αυτό της στρατιωτικής επιβολής. Η Βραζιλία με την Βενεζουέλα δημιούργησαν το Νοτιοαμερικανικό Σύμφωνο για την Άμυνα. Η δημιουργία αυτό του συνασπισμού έχει σαν σκοπό να εξαφανίσει την Αμερικανική επιρροή στην περιοχή που μέχρι τώρα εμφανιζόταν σαν προστάτης. Όταν αποφασίστηκε η δημιουργία αυτού του συνασπισμού υπήρξε αρκετή συζήτηση από την πλευρά των Αμερικανών αλλά βραζιλιάνος πολιτικός έκλεισε την συζήτηση δηλώνοντας: “Είναι ένα Νότιο Αμερικανικό Συμβούλιο και δεν έχουμε την υποχρέωση να ζητήσουμε την άδεια κανενός για την δημιουργία του”. Συμπληρωματικά σε όλα αυτά ήρθε και η απόφαση από το Εκουαδόρ να κλείσει μια μεγάλη Αμερικανική ναυτική βάση στην πόλη Manta. Το κλίμα αυτό αμέσως εκμεταλλεύτηκαν η Κίνα και η Ρωσία που έσπευσαν να συνεργαστούν, κάτι το οποίο στο παρελθόν όχι μόνο δεν ήταν δυνατό αλλά η Αμερική δεν θα το ανεχόταν.

Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν το Συμβούλιο των Εξωτερικών Υποθέσεων να δηλώσει: “Η εποχή που η Αμερικανική επιρροή ήταν δεσπόζουσα στην περιοχή τελείωσε”. Η Washington Post, που είναι γνωστό ότι λειτουργεί σαν επίσημο όργανο της Αμερικανικής κυβέρνησης και εκπροσωπεί το πιο συντηρητικό κομμάτι της Αμερικανικής Κοινωνίας, σε άρθρο της στης 6 Οκτωβρίου αναφέρει: “γιατί η Αμερική συνεχίζει να υποστηρίζει κράτη που την αντιμετωπίζουν σαν εχθρό ενώ ταυτόχρονα αυτά απομακρύνονται από την Αμερικανική προσέγγιση για την δημοκρατία, το ελεύθερο εμπόριο που έχει επικρατήσει στην περιοχή για μια ολόκληρη γενιά;”. Εάν σκεπτόμασταν συμβατικά, θα μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι η μεταστροφή της εικόνας που έχει τώρα η Λατινική Αμερική για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μη αναστρέψιμη, στο παρασκήνιο οι Αμερικανοί έχουν αρχίσει να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο πολιτικής σκέψης που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ξέσπασμα τρόμου για την περιοχή χειρότερο από αυτό που υπήρχε τη δεκαετία του 80. Η Κολομβία εξυπηρετεί ένα τέτοιο σκοπό, έτσι ώστε να οργανώσουν οι Αμερικανοί την αντεπίθεση τους προκειμένου να διεκδικήσουν ξανά το ρόλο τους σαν η προστάτιδα δύναμη της περιοχής.

Συνεχίζεται…

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί μετάφραση ομότιτλου άρθρου του Cyril Mychalejko και είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό New Politics.