Υπάρχει πραγματικά κρίση του καπιταλισμού;

Μερικά πράγματα για να καταλάβουμε λίγο τη συμβαίνει σήμερα. Δεν θα είναι μια τεχνική ανάλυση αλλά περισσότερο μια θεωρητική προσέγγιση αυτού του πράγματος που οι οικονομολόγοι ονομάζουν οικονομικό κύκλωμα.

Οι λέξεις κλειδιά είναι χρήμα, εισοδηματικό κύκλωμα, αγορά , τράπεζες, παραγωγή, χρηματιστήριο , πραγματική οικονομία , προστιθέμενη αξία.

Για αρχή πως λειτουργεί το πράγμα. Απλά χρησιμοποιούμε το Mαρξικό σχήμα (γνωστό και ως ο τριαδικός τύπος) Εμπόρευμα(καπιταλιστικό) – Χρήμα – Εμπόρευμα και Χρήμα – Εμπόρευμα – Χρήμα. Από την άλλη έχουμε τα τέσσερα στάδια Παραγωγή , Κατανομή, Διανομή, Κατανάλωση. Όλα τα προηγούμενα στάδια διαμεσολαβούνται από το χρήμα το οποίο σχηματίζεται και μετασχηματίζεται σύμφωνα με τον τριαδικό τύπο. Σημαντικό εδώ είναι να πούμε πως ανάμεσα στα τέσσερα στάδια (που μπορεί σε πραγματική κλίμακα) να είναι πολύ περισσότερα δημιουργείται προστιθέμενη αξία. Αυτά σε επίπεδο παραγωγής.

Ο ρόλος του χρήματος τώρα. Δεδομένο είναι ότι η ποσότητα (χρηματική) του χρήματος δεν είναι ίση με την πραγματική αξία των εμπορευμάτων που κυκλοφορούν. Μέσα σε αυτό κρύβεται η δημιουργία του κέρδους (από τη στιγμή που το χρήμα εκφράζει την ονομαστική αξία των εμπορευμάτων).

Πώς πραγματοποιούνται όμως όλες οι συναλλαγές; Αυτό ελέγχεται από τη λεγομένη ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος. Τι έχει συμβεί όμως με την πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη του καπιταλισμού.

Ενώ στην σαν χρήμα θεωρούσαν μόνο (η λογική του χρυσού δεν μας ενδιαφέρει και πολύ εδώ) τα κέρματα και αργότερα και τα χαρτονομίσματα αυτά δεν ήταν αρκετά για να γίνονται πολλές αγορές και άρα κέρδος. Τι ήθελαν οι καπιταλιστές και το κράτος; Να υπάρχουν χρήματα μεν για να κερδίζουν αλλά να μην τα δίνουν αυτοί (μισθοί- καπιταλιστές) δε και από την άλλη να μην κυκλοφορούν πολλά χρήματα γιατί δημιουργείται οικονομική αστάθεια (πληθωρισμός , ανεργία – κράτος). Έτσι σιγά σιγά δημιουργήθηκαν και άλλες μορφές που λογίζονταν σαν χρήμα (επιταγές, γραμμάτια, συναλλαγματικές, πιστωτικές κάρτες). Ποιο ήταν το πλεονέκτημα αυτών των μορφών χρήματος, τις οποίες όμως δεν δέχεται το κράτος ως μέσω πληρωμής για τις οφειλές των πολιτών αλλά μόνο η αγορά; Ότι ήταν virtual. Στην αρχή αυτό λειτούργησε πολύ επιτυχημένα και γι αυτό ο καπιταλισμός άρχισε να μεγαλώνει και να μιλάνε όλοι για πλαστικό χρήμα. Η δράση από δω και πέρα αποκτά καταιγιστικό ρυθμό. Οι τράπεζες εκδίδουν και ουσιαστικά αναλαμβάνουν την ευθύνη γι αυτές, πιστωτικές κάρτες και δάνεια. Από τη στιγμή όμως που οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν δεν ανταποκρίνονται σε πραγματικό χρήμα (άρα αξία παραγωγής) που στηρίζουν αυτή την αισιοδοξία, μια και δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα; Από το γεγονός ότι τις καταθέσεις τις επενδύουν σε ένα θεσμό αυτού του χρηματιστηρίου ο ποίος δεν δημιουργεί χρήμα αλλά αναδιανέμει. Τι έλπιζαν ότι θα είναι αυτοί που θα συγκεντρώσουν το χρήμα που θα έβγαινε από τις τσέπες των άλλων. Ποιοι ήταν οι άλλοι όμως; Κανένας άλλος από αυτούς στους οποίους είχαν δανείσει. Άρα ζητούσαν από τα ίδια άτομα νομικές οντότητες διπλά χρήματα που έτσι και αλλιώς δεν υπήρχαν. Εγκλωβίστηκαν δηλαδή. Και τι συμβαίνει τώρα όταν πτωχεύσει μία τράπεζα. 1ον δεν μπορούν να πάρουν τα χρήματά τους οι καταθέτες και παράλληλα ακυρώνονται και όλο το πλασματικό χρήμα το οποίο αυτή είχε δημιουργήσει. 2ον αυτοί που τις είχαν δανείσει ,με αντάλλαγμα υποχρεώσεις άλλων πολύ μεγαλύτερης αξίας προς αυτήν, χάνουν τα λεφτά τους. 3ον αυτοί που είχαν αγοράσει μετοχές της τώρα δεν έχουν τίποτα. 4ον συμπαρασύρονται και οι δανειστές των δανειστών και ούτω καθ εξής. Και αυτό γιατί; Γιατί όλες σχεδόν οι συναλλαγές γινόντουσαν με δανεικά και προσδοκία κέρδους από υποχρεώσεις που είχαν βασιστεί πάνω σε δανεικά. Αυτό δημιουργεί τη λεγόμενη χρηματοπιστωτική κρίση.

Και τι έρχεται μετά; Πρώτον η παρέμβαση του κράτους που σε όλα τα προηγούμενα όχι μόνο δεν μπορεί να παρέμβει αλλά πέφτει και θύμα (είναι αγοραστής τραπεζικών προϊόντων και το ίδιο). Και τι κάνει το κράτος. Δεν στηρίζει το καπιταλισμό όπως πιστεύεται. Ακριβώς το αντίθετο. Δεν τον αφήνει να λειτουργήσει. Και γιατί; Απλά γιατί τα συμφέροντά τους είναι παραπλήσια και το target group είναι επίσης το ίδιο. Δεύτερον, η κρίση μεταφέρεται στην πραγματική οικονομία. Δηλαδή σε επίπεδο παραγωγής. Και γιατί αυτό; Όχι γιατί υπάρχει πρόβλημα σε αυτή αλλά βασική αρχή του καπιταλισμού είναι ότι σταματάει να παράγει όταν ακόμα υπάρχει ανάγκη αλλά τα κέρδος δεν είναι ικανό. Έτσι γίνονται περικοπές εργαζομένων και γενικότερα στο κόστος παραγωγής για να μεγαλώσουν το κέρδος από αυτή (το παράγει πραγματικά) και να αντισταθμίσουν τις απώλειες από το φανταστικό χρήμα στο οποίο είχαν επενδύσει.